Een leesadvies voor Akwasi

Akwasi, rapper en zakenman te Amsterdam, is misnoegd over zijn landgenoten. Het lijkt wel of zij allemaal historici zijn, zegt hij tegen Het Parool. Iedereen lult maar dat de Asante in Ghana van die slavenhandelaren waren terwijl ze daar geen enkel bewijs voor hebben. Akwasi stamt zelf uit dat volk. Vandaar.

Hiermee maakt Akwasi duidelijk dat hij geen kaas of waakye heeft gegeten van de slavernijgeschiedenis. Er ligt bewijs te over voor de stelling dat de Asante een wezenlijke rol speelden in de transatlantische slavenhandel. Hun koningen deden daarvoor zaken, niet alleen met de Nederlanders in Elmina, maar ook met de Engelsen, de Denen en zelfs een tijdje de Brandenburgers. Die hadden allemaal forten op de kust van Ghana. In het binnenland bestonden onafhankelijke koninkrijken. Pas rond 1900 hebben de Engelsen er echt het heft in handen gekregen.

Als Akwasi naar bewijsmateriaal zoekt over de rol van zijn voorouders in de slavenhandel, dan zal hij niet tevergeefs een gang maken naar de bibliotheek van de Universiteit van Amsterdam op het Singel. Hij komt dan bijvoorbeeld deze studies tegen. Ook kan ik al het werk van Basil Davidson aanraden. Nu denkt hij natuurlijk: dat is weer zo’n blanke die het kolonialisme verheerlijkt. Integendeel. Basil Davidson  maakte daarmee in zijn baanbrekende overzichtswerken korte metten.

Dan is er professor Henry Louis Gates. Hij werkt aan de universiteit van Harvard, waar hij tegelijk een leerstoel bekleedt en leiding geeft aan het Hutchins Center for African & African American Research. Als er iemand de Black Lives Matter beweging van wetenschappelijk gefundeerde achtergrondinformatie voorziet, dan is hij het wel. Al zijn werk staat in het teken van de Afro-Amerikaanse emancipatie. Daarbij doet professor Gates nooit concessies aan de grondslagen van de wetenschap. Ook als hij heilige huisjes tegenkomt of onaangename waarheden blootlegt. Een jaar of tien geleden bond Professor Gates in de New York Times de kat de bel aan door de rol van Afrikaanse rijken – waaronder dat van de Ashanti – te belichten waar het gaat om de transatlantische slavenhandel. Gates: “ Slavery was a business, highly organized and lucrative for European buyers and African sellers alike”. Hij beveelt het werk aan van twee collega’’s, John Thornton en Linda Heywood van de Universiteit van Boston. Samen schreven zij Central Africans, Atlantic Creoles, and the Foundation of the Americas, 1585-1660. Alleen van Thorntons hand is A Cultural History of the Atlantic World, 1250-1820. Beide hoogleraren hebben veel meer publicaties op hun naam staan. Ze genieten wereldwijd grote reputatie. Voor de goede orde en voor de fijnproevers onder U. Ze zijn zeer schatplichtig aan de beroemde Franse vernieuwer van het historisch onderzoek Ferdinand Braudel.

Verleden jaar gaf professor Thornton een uitgebreid interview weg aan Scielo, een periodiek van de Universidade Federal de Rio de Janeiro. Hij geeft daar een overzicht van zijn wetenschappelijke invalshoeken. Het is een belangrijk interview omdat hij onderstreept dat de Afrikaanse staten geen willoze slachtoffers van de geschiedenis waren. Ze schiepen samen met de Europeanen op hun handelsposten een gezamenlijke dynamiek waarvan de transatlantische slavenhandel een der uitkomsten was. Eigenlijk onderschat Akwasi’s slachtofferidee de enorme kracht en creativiteit in Afrika. Het lijkt wel minachting. Over Azië kun je  hetzelfde verhaal vertellen.

Aan het slot van het interview geeft Thornton een belangrijke tip aan iedereen die zich wezenlijk met de Afrikaanse geschiedenis wil bezig houden. Leer op zijn minst één Afrikaanse taal. Hij kent er zelf maar drie, geeft hij bescheiden toe, Hausa, Kiswahili en Kikongo. En bestudeer de geschiedenis van één land en één volk altijd in een mondiale context. Anders trek je eenzijdige conclusies.

Hoe dan ook, de mythe van de Afrikaanse onschuld is niet alleen in strijd met de feiten maar ook een belediging voor de volkeren op dat toch al zo geminachte en onderschatte continent.

Overigens, de oproep educate yourself is niet alleen aan Akwasi gericht maar wellicht ook aan U met Uw vooroordelen en Uw maatschappelijke recepten voor de Derde Wereld. Als U die niet hebt, dan mijn welgemeend excuus.

Aanvulling: Nadat de Britten in 1807 de transatlantische slavenhandel verboden hadden, maar de slavernij niet, moesten de Ghanese rijken, waaronder dat der Asante, naar alternatieven zoeken. Het belangrijkste was palmolie, geproduceerd op door slaven bemande plantages. Slaven waren lekker goedkoop geworden omdat het verbod op vervoer naar de Amerika’s voor een prijsdaling had gezorgd. Daarover en nog over veel meer kun je lezen in dit boek.