Een kwestie van leven of dood

De bereikbaarheid van de spoedzorg in ziekenhuizen staat op het spel. Achter de schermen zijn zorgverzekeraars vanaf de tekentafel bezig om de spoedzorg uit te kleden. Vanwege de kwaliteit beweren zij, maar in werkelijkheid draait het puur om geld en staat juist die kwaliteit onder druk. Zorgverzekeraars gaan hier op schaamteloze wijze voorbij aan het feit dat patiënten straks geen spoedzorg meer in de buurt hebben.

Wij hebben de zorgverzekeraars gevraagd hun ziekenhuisplannen openbaar te maken. Ze weigeren tot nu toe, wat het ergste doet vermoeden. Kennelijk willen ze geen pottenkijkers. In de vier regio’s waar de plannen wel uitlekten leidde dit meteen tot onrust. Dat is niet gek. In Zuid-Holland dreigen de spoedeisende hulpposten van het Bronovo Ziekenhuis en ’t Lange Land Ziekenhuis te verdwijnen. In de regio Rotterdam-Zeeland gaat het onder meer om de spoedpost in Spijkenisse – gelegen op het eiland Voorne-Putten – waardoor de bereikbaarheid van spoedzorg acuut in het geding is.

Ware kaalslag De regio boven Amsterdam kan volgens de zorgverzekeraars toe met slechts drie van de huidige zeven spoedeisende hulpposten en het aantal ziekenhuizen met beroertezorg kan worden teruggebracht naar zes. In Limburg dreigt een ware kaalslag. Als het aan de zorgverzekeraars ligt gaan de posten in Weert en Sittard-Geleen dicht (waar enkele jaren geleden nog het ziekenhuis van de eeuw voor 370 miljoen werd gebouwd). Dit voorspelt weinig goeds voor de rest van Nederland.

Als de verzekeraars hun zin krijgen zal dat leiden tot verdere schaalvergroting en sluiting van veel posten waar 24 uur per dag zorg wordt geboden. Dat die schaalvergroting helemaal niet zo wenselijk is blijkt uit de cijfers. Slechts 5 tot 10 procent van de ziekenhuiszorg is zo specialistisch dat deze beter op geconcentreerde plekken in Nederland kan worden aangeboden. Denk bijvoorbeeld aan brandwondencentra of specialistische kankerzorg voor zeldzame aandoeningen.

Noodklok Bij alle technisch minder ingewikkelde behandelingen is vooral de organisatie van het ziekenhuis van invloed op de kwaliteitsverschillen tussen ziekenhuizen, zo blijkt uit onderzoek van onder andere de Erasmus Universiteit. Dus niet de schaal. Uit datzelfde onderzoek blijkt tegelijkertijd dat concentratie van zorg meestal wel vanuit kwaliteitsoogpunt wordt gelegitimeerd maar dat de werkelijke beweegreden vaak geld is. Maatschappelijke factoren spelen nauwelijks een rol en het blijkt niet dat de zorg goedkoper wordt.

Eerste Hulp-artsen luiden de noodklok. Zij vrezen voor de bereikbaarheid van spoedeisende zorg en voor langere aanrijtijden. Daar staan zijn zij niet alleen in. Zo deed de SP recent nog onderzoek onder ambulancemedewerkers. Tweederde van het ambulancepersoneel dat de sluiting van een spoedeisende hulppost meemaakte, gaf aan dat de aanrijtijden daardoor te lang zijn geworden. De bestuursvoorzitter van ’t Lange Land Ziekenhuis in Zoetermeer verzet zich niet voor niets tegen het sluiten van de spoedeisende hulppost in zijn ziekenhuis. Volgens hem kost dat tien doden per jaar. Daarmee is direct de kwaliteit van de zorg en de veiligheid van patiënten in het geding.

Verdwijnen van ziekenhuizen Ook vormt het verdwijnen van acute zorg een bedreiging voor het voortbestaan van een ziekenhuis. Ongeveer de helft van alle ziekenhuisopnames betreft patiënten die binnen zijn gekomen via de spoedeisende hulp. Het missen van die patiënten is een klap die veel ziekenhuizen niet meer te boven zullen komen. Wie denkt dat zorgverzekeraars het verdwijnen van een ziekenhuis als een probleem ervaren zit ernaast. Zij zien dit als een mooie bijvangst in hun pogingen om het aantal ziekenhuizen te verminderen.

De plannen met de spoedeisende hulp houden de zorgverzekeraars angstvallig geheim maar hun agenda is helder. Zij denken geld te besparen terwijl dat ten koste gaat van de kwaliteit van zorg. En dat in het besef dat zorgverzekeraars jaar in jaar uit gigantische winsten maken. In 2012 was dit nog 1,4 miljard euro.

Miljardendans Minister Schippers heeft – gesteund door de coalitie van PvdA en VVD – de regie over de ziekenhuiszorg verder geprivatiseerd en gestald bij zorgverzekeraars met winstoogmerk. Daardoor raakt het algemeen belang van toegankelijkheid en bereikbaarheid steeds verder uit het zicht. In plaats van een open, maatschappelijk debat aan te gaan, spelen de verzekeraars achter de schermen hun ondemocratische, schadelijke spel. Het is onbegrijpelijk dat de politiek het zo ver heeft laten komen dat de vier grote private zorgverzekeraars in hun miljardendans met de ziekenhuizen kunnen doen en laten wat zij willen, zonder dat zij daarbij rekening hoeven te houden met het publieke belang.

Het is de hoogste tijd dat de macht van de private verzekeraars wordt gebroken. De politiek dient verantwoordelijk te zijn voor het inrichten van de zorg. Waar wel of niet een spoedeisende hulppost moet zijn gevestigd hoort publiek geregeld te worden, waarbij rekening wordt gehouden met de mening van zorgverleners en de belangen van patiënten in de regio. Alleen dan is er sprake van een democratisch proces waarbij de beslissers publiekelijk verantwoording moeten afleggen. En alleen dan kan het verbeteren van de zorg weer centraal staan, in plaats van de portemonnee van de zorgverzekeraars.

Henk van Gerven is kamerlid voor de SP en oud-huisarts.