Een internationale strafzaak tegen Benjamin Netanyahu en de Israëlische legertop?

Het Israëlische kabinet kwam een paar dagen terug in spoedzitting bijeen om een internationale politieke campagne te starten. Israël daarmee tracht een arrestatiebevel door het Internationale Strafhof tegen premier Benjamin Netanyahu en anderen te voorkomen. Eventueel zouden de  minister van Defensie Yoav Galant en de stafchef van het leger Herzi Halevi ook worden gedagvaard.
Er is Israël veel aan gelegen om een eventuele dagvaarding en vervolging door het hof te voorkomen.

Israël is niet bij het Statuut van Rome over het Internationale Strafhof aangesloten. De staat-in-wording Palestina echter wel. Dit lidmaatschap van Palestina maakt een strafprocedure tegen Israël mogelijk. In februari 2021 besloot het Internationaal Strafhof dat de aanklager van dit hof de bevoegdheid krijgt om vermoedens van oorlogsmisdaden in door Israël bezette gebieden te onderzoeken.  

Volgens de Israëlische pers telefoneerde premier Benjamin Netanyahu als eerste met de Nederlandse demissionair premier Mark Rutte. Netanyahu vraagt bevriende landen om politieke druk op het Internationale Strafhof uit te oefenen om niet met de zaak tegen de Israëlische politieke en militaire leiding door te gaan.

Netanyahu twijfelt er niet aan dat hij binnenkort voor onderzoek wordt gedagvaard, al is dat nog lang niet zeker. Hij reageerde op de tv als door een wesp gestoken. Het politieke spel wordt nu gespeeld en de vraag is wat de Britse aanklager Karim Ahmad Khan gaat doen.

Een dagvaarding en eventuele veroordeling zou grote negatieve gevolgen voor Israël hebben. Het aanzien van het land zou worden geschaad met forse politieke en economische gevolgen. Wellicht is het nog belangrijker dat individuele Israëli’s zouden kunnen worden vervolgd voor wat zij als politicus, burger of lid van de strijdkrachten hebben gedaan. Dat raakt Israël hard. Harder dan andere sancties die tot op heden bestaan.

Onvoldoende humanitaire hulp.
Op dit moment ziet het er naar uit, dat het Hof overweegt een dagvaarding uit te vaardigen voor onderzoek in verband met het onthouden van humanitaire hulp. Het gaat nu niet om een dagvaarding voor genocide of het feit dat Israël de oorlog is begonnen.

Een strafaanklacht wegens genocide zou kansloos zijn. Evenals een aanklacht dat Israël na 7 oktober 2023 de handschoen van Hamas oppakte en een lange, heftige oorlog in Gaza begon. Het recht op militaire verdediging ligt vast in het internationale recht. En me dunkt dat Israël na 7 oktober 2024 alle reden had om Hamas te bestrijden. Een justitieel vooronderzoek met betrekking tot de humanitaire situatie in Gaza maakt mogelijk meer kans.

Hulp is omstreden
De humanitaire hulp aan Palestijnse burgers is omstreden in Israël. Men heeft andere zaken aan het hoofd dan honger en tekort in Palestijns Gaza. Israëli’s zijn bezig met de grote eigen problemen en de slechte situatie van de gegijzelden. Men heeft 7 oktober 2023 niet verwerkt. Men kan zich buiten Israël niet voorstellen hoe hard die moordpartij is aangekomen. De wereld is verder gegaan. Israël niet. Men zit er nog middenin.

De massale reacties tegen Israël en Joden in het buitenland verontrust velen en vergroten het besef van dreiging en angst voor antisemitisme.  Men richt zich naar binnen en verhardt. Iedereen- maar dan ook iedereen- heeft met de oorlog te maken. Soldaten sterven dagelijks. Gezinnen wachten op de volgende militaire oproep. Vele duizenden zijn in Gaza of aan de grens met Libanon of elders gewond geraakt.  De oorlog leidt tot grote financiële nood en verlies van banen. Steden aan de noord- en zuidgrens zijn nog steeds ontruimd. Het aantal nog levende gegijzelden wordt steeds minder. “Zolang onze gegijzelden niet vrij zijn, helpen wij niet”. Zo denken velen. Israëli’s vechten wat hen betreft voor hun bestaan als land en volk. Voor empathie met Palestijnen is weinig of geen ruimte.  

Hulp komt op gang
Israël had na het eerste bestand twee doorlaatposten in het zuiden van Gaza geopend. De aanvoer van goederen via het zuiden van Gaza bleef ondanks die 2 geopende grensposten dramatisch beperkt. Israël kwam met allerlei politieke, militaire en logistieke redenen, terwijl de situatie van de bevolking steeds slechter werd. En wat er al aan voedsel en goederen binnenkwam, bereikte de noodlijdende bevolking in het  noorden van Gaza volstrekt onvoldoende als gevolg van Israëlische obstructie, oorlogshandelingen, slechte organisatie van de distributie, plundering door de bevolking en het in beslag nemen van goederen door Hamas.

De humanitaire hulp komt na herhaaldelijke en grote Amerikaanse druk in een zekere stroomversnelling met het recente openstellen van de grensovergang Kerem Shalom bij noord-Gaza. Sinds Israël aan de druk toegaf en deze noordelijke grenspost opende, komt de hulp op gang. De komende weken wordt die hulp verder uitgebreid.
 
Het staat buiten kijf, dat de humanitaire situatie desastreus was. Toch is het nog maar de vraag of het tot een strafzaak tegen Israël hierover zal komen. Want er zijn ook beperkingen in het Statuut van Rome aangegeven die eventueel een strafzaak of veroordeling uitsluiten.  

Goed functionerend burgerlijk en militair rechtssysteem
De vervolging van individuen wegens misdaden ligt ingewikkeld, aangezien Israël een goed functionerend rechtssysteem heeft. In het Statuut van Rome verdrag staat dat het Internationaal Strafhof is opgericht “als een aanvulling op de nationale strafrechtsgebieden”. Dat betekent dat het strafhof pas aan zet is als het land waar de eventuele beklaagde vandaan komt strafzaken zelf structureel niet vervolgt. Israël heeft tot vandaag een goed functionerend rechtssysteem. Dat zou Israël kunnen vrijwaren van vervolging.

Netanyahu heeft met zijn coalitie vorig jaar tevergeefs geprobeerd om het justitiële systeem ernstig te verzwakken. Zijn plannen strandden – althans voorlopig- door heftig en massaal verzet vanuit de bevolking. Tijdens die controverse werd al naar voren gebracht, dat het aantasten van het rechtssysteem de weg zou openen voor het Internationale Strafhof. Iedere aangeklaagde Israëli zou dan in het buitenland kunnen worden gearresteerd. En als je in Israël woont, is de kans dat je voor oorlogsmisdaden wordt vervolgd groter dan in een land waar alles pais en vree is.

Netanyahu’s desastreuze 'justitiële revolutie' had tot doel om zijn plannen in de bezette Westbank te realiseren zonder eventuele justitiële veto’s. Om aan de macht te blijven, wilde hij ook de omstreden belangen van zijn religieuze bondgenoten beschermen. Het breed gedragen, langdurige en het land verscheurende verzet tegen zijn plannen zou hem nu wel eens goed van pas kunnen komen. Het rechtssysteem is immers met alle plussen en minnen nog in tact. En als het aan Netanyahu had gelegen, was dat nu niet het geval.

Militaire rechtspraak
Israël heeft er alle belang bij om de militaire rechtspraak dusdanig sterk en onafhankelijk te laten zijn, dat de beperking in het Statuut van Rome standhoudt. Het internationale hof treedt immers pas op als het desbetreffende land dat zelf niet doet. Israëli’s vliegen veel voor werk, toerisme, familiebezoek et cetera.

Het systeem van berechting van individuele soldaten die van overtredingen of misdaden worden beschuldigd, is op papier goed geregeld. Ook nu lopen er procedures tegen soldaten. Volgens de militaire aanklager zijn er ook zaken over Gaza in voorbereiding. Daarentegen kan worden gesteld dat velen de straffen bij door militairen gepleegde misdaden te licht vinden. Veel zaken worden ook  geseponeerd.

De journalisten van de links-liberale krant Haaretz, Gideon Levi en Mira Hass, (en andere oppositionele media) geven dagelijks voorbeelden van situaties in de Westbank en elders over schendingen van mensenrechten die in de doofpot verdwijnen. Maar het systeem van berechting is met alle kritiek die daar op mogelijk is wel intact. Mogelijk ook voldoende intact om een vervolging door het Internationale Strafhof uit te sluiten.

BDS boycots en politieke sancties
Tot op heden heeft Israël weinig last van sancties en boycots. De boycotacties van BDS hebben de economie van Israël niet echt geraakt. Zo leidde een bekende actie tegen Soda Stream in de West Bank tot sluiting van die fabriek van spuitwater. Lokale Palestijnen verloren hun baan. De nieuwe fabriek is gebouwd naast de Israëlische bedoeïnen stad Rahat. Nu wordt het bruiswater door Israëlische bedoeïnen gemaakt. De uitstekende Israëlische dadels worden nog volop verkocht. Israëlische technologie en wapens zijn niet aan te slepen. De boycot acties van de BDS beweging in de academische en culturele sfeer zijn zeer pijnlijk, maar niet echt schadelijk.

Diverse westerse landen kondigen sinds de oorlog in Gaza sancties tegen Israël af. Die sancties zijn lastig en kunnen nog ingrijpender worden.  De sancties zijn tot nu toe echter niet doeltreffend genoeg om de politiek in essentie te doen veranderen. De internationale politiek is tot op heden ook te verdeeld om tot echt pijnlijke sancties over te kunnen gaan.

Met de strafvervolging door het strafhof zou dit anders kunnen liggen. Sancties van het Strafhof raken individuen. En mogelijk op den duur veel individuen in de politiek en het leger. Er is Israël terecht alles aan gelegen om dit zo snel mogelijk in de kiem te smoren.