Een ingrijpende groene revolutie

Francisco van Jole lijkt op zijn wenken bediend te worden: gisteren vraagt hij de progressieve partijen op Joop.nl weer te durven dromen en met radicale plannen te komen. De ambitie moet veel meer zijn dan het compromis, is zijn stelling.

GroenLinks had zijn zaakjes op het groene terrein altijd al goed op orde. Maar in profilering en personeel kreeg het onderwerp lang niet altijd de benodigde aandacht. In het persbericht bij de publicatie van het verkiezingsprogramma in 2010 kwamen milieu, duurzaamheid of klimaat bijvoorbeeld nauwelijks voor. Alle aandacht ging uit naar sociaal economische en financiële onderwerpen. In het programma van 2010 zelf was milieu een onderwerp te midden van een serie andere onderwerpen.

De programmacommissie kiest in 2012 voor een geheel nieuwe, veel scherpere groene profilering. De bleke titel uit 2010 (‘Klaar voor de toekomst’) is vervangen door het scherpere ‘Groene kansen voor Nederland’ (al roept dit weer de vraag op: waarom zo op Nederland gefocust?), en in de tekst staan de groene plannen voorop en krijgen ze alle ruimte. Dit is een belangwekkende koerswijziging: het is in de politiek van grote betekenis welke onderwerpen een partij (letterlijk en figuurlijk) voorop zet.

Het programma kiest voor een radicale groene politiek: het bepleit terecht institutionele verandering (er komt een groot groen ministerie dat het ministerie van EZ naar de kroon zal steken), het afschaffen van subsidies op fossiele brandstoffen (dat gaat om 7 miljard euro – beseft iedereen wel wat dat betekent?), strenge normen (bijvoorbeeld voor isolatie, auto’s en apparaten), en een groene infrastructuur (meer openbaar vervoer, smart grid voor elektriciteit). Maatregelen die inderdaad cruciaal zijn voor een groene toekomst.

Verkiezingsprogramma hebben door hun aard snel de neiging vooral over maatregelen te gaan: top-down wordt vanuit politiek Den Haag een enorme serie wetten, normen, belastingmaatregelen over het land uitgestort. Dat is natuurlijk maar een kant het verhaal. Voor een groene doorbraak is een succesvolle maatschappelijke strategie onontbeerlijk. Het gaat om enorme veranderingen. De titel van het programma spreekt van Groene Kansen, maar de vraag is hoe we voorkomen dat mensen ze niet gaan opvatten als bedreigingen. Ik herinner aan de vliegtax die Balkenende-Bos invoerde en na twee jaar alweer afschafte, of het tumult nu rondom de vergoeding bij de reiskosten. GroenLinks zal (en ook haar eventuele – laten we het open! – bewindslieden) coalities aan moeten gaan met alle duurzame initiatieven van onderop in bedrijven, gemeenten, rondom zonne-en windenergie. En daarbij traditionele links-rechtstegenstellingen zien te doorbreken.  Een contramacht tegenover de machtige fossiele lobby zal onmisbaar zijn om dit programma te kunnen realiseren. Deze maatschappelijke strategie moet snel verder uitgewerkt worden.

Een verkiezingsprogramma programma is nooit compleet. Maar twee ambities mis ik te zeer om hier niet te noemen.

In 2010 pleitte het programma er nog voor dat het rijk weer verantwoordelijk zou worden voor ‘de ruimtelijke ordening op hoofdlijnen’. Dit lezen we 2012 niet terug. De kabinetten Balkenende en Rutte hebben het ruimtelijk ordeningsbeleid in Nederland ontmanteld. GroenLinks zou opnieuw moeten pleiten voor een strakke ruimtelijke regie dor het rijk. Iedereen die door ons land reist, ziet dagelijks de ontluisterende gevolgen van de grote vrijheid die projectontwikkelaars genieten.

Terecht pleit het programma voor een rem op de groei van Schiphol en het vliegverkeer. Maar het durft niet een volgende stap te zetten: een pleidooi voor de aanleg van meer hoge snelheidslijnen door Nederland. Het afremmen van de groei van het vliegverkeer heeft alleen kans op succes als er in heel Europa een perfect net van snelle treinen ligt.

Tot slot: ik ben benieuwd of nu het programma groen kleurt, de nieuwe kandidatenlijst dit ook zal doen!