Een begenadigd docent die wordt gedumpt en moet leven van 12 euro per week, wat is er mis met deze wereld?

Gert Regterschot (64) geeft al 28 jaar bijles aan studenten van de TUe, de technische universiteit Eindhoven. Dat doet hij niet in een lokaal maar onder de trap. Hij krijgt geen salaris of vergoeding maar af en toe een cadeaubon. Hij heeft geen uitkering en leeft van 12 euro per week. Regterschot werd in 1995 ontslagen door de universiteit die zichzelf in reclames zo afficheert: "We zijn innovatief. We zijn ruimdenkend. We staan midden in de samenleving. Wij zijn TU/e. Studeren aan de TU/e betekent studeren aan een Nederlandse Top Universiteit." 

NRC publiceerde zaterdag een reportage over Regterschot. Het is een relaas dat tot tranen roert. De docent wordt door collega’s en studenten geprezen. Hij is als geen ander in staat studenten in te wijden in de wiskunde. Een zegt tegen NRC:

„Ik had gewild dat ik op dag één van mijn studie al wist dat ik bij Gert terecht kon. Ik had net zo goed niet naar de lessen kunnen gaan en alles bij hem kunnen volgen. Toen dit onderwerp in college behandeld was, liep iedereen met een verslagen blik het lokaal uit. Bij Gert begrijp ik de stof meteen.”

Vooral studenten die langs minder gebruikelijke wegen op de universiteit komen, via het hbo, of met een buitenlandse vooropleiding, hebben baat bij hem.

Regterschot heeft heel snel door wat een student nodig heeft, kan een cijfer opkrikken van een 2 naar een 8. Studenten voelen zich veilig bij hem en hij geeft ze zelfvertrouwen. Tot voor kort verwezen studieadviseurs en docenten vele studenten naar hem door. Zo sleepte Regterschot talloze studenten van de TU/e door vakken die ze zonder hem misschien niet zouden hebben gehaald.

Uit het verhaal wordt duidelijk dat Regterschot ook in andere opzichten bijzonder is. Hij kan slecht samenwerken met anderen, hij is zeer gevoelig voor onrecht en oneerlijkheid en hij geeft niet op. Hij is door blijven werken omdat hij volgens eigen zeggen nooit een ontslagbrief heeft ontvangen. Waarom hij is ontslagen is niet duidelijk maar de krant noteert dat hij zich als voorzitter van een dienstcommissie in de jaren '90 verzette tegen veranderingen en melding maakte van grensoverschrijdend gedrag door twee hoogleraren. Hij is een klokkenluider en daar loopt het in deze wereld meestal slecht mee af.

De krant constateert min of meer terloops dat Regterschot in de problemen komt als in de jaren '80 een uit de VS overgenomen manier van denken de universiteiten verandert. Die moeten, geheel volgens de principes van het neoliberalisme, gaan concurreren. Dat betekent dat ze aan hun ‘merk’ moeten gaan werken. Naamsvermelding in wetenschappelijke tijdschriften wordt belangrijker dan onderwijs, dat plaats moet maken voor onderzoek. Regterschot is docent, geen onderzoeker.

Uit het verhaal, dat met veel respect is geschreven, stijgt ook het beeld op dat Regterschot een zonderling is. Misschien romantiseer ik maar in het verleden was er voor dergelijke types wel plaats in organisaties. Die moet je gewoon z’n gang laten gaan, luidde het credo. Totdat de managers en consultants aantraden met hun spreadsheet-software en powerpoint-schema’s. Excel kent geen genade voor mensen, alleen dat wat te vangen valt in winst- en verliescijfers telt. Alles voor de wetten van de concurrentie. Niet alleen in het onderwijs, maar ook in de zorg, de kinderopvang en al die andere plekken die draaien om compassie. Concurrentie verdraagt geen compassie. Wie een ander laat winnen is een loser.

Regterschot is uniek maar beslist niet de enige. In de talkshow Nadia deden mensen die kampen met ADD deze week hun relaas. “Er is niks mis met mij maar ik moet medicatie slikken omdat ik in een maatschappij leef die niet is gemaakt voor mij.” Die geen rekening met je houdt. Dat is de paradox. In een wereld die draait om concurrentie moet iedereen hetzelfde doen en zijn.

In zijn bestseller Het Verstrooide Brein, dat gaat over ADD, schrijft Gabor Maté over de neiging kinderen medicijnen voor te schrijven om ze ‘rustig’ te krijgen zodat ze mee kunnen doen met de rest:

"Het is stuitend dat onderwijssystemen die weinig financiële middelen ter beschikking hebben gedwongen worden om in termen van chemische dwangbuizen te denken. Kinderen moeten zich aan de scholen aanpassen, in plaats van dat scholen zodanig worden ingericht dat ze kunnen inspelen op de behoeften van de leerlingen. Door wat leerlingen in deze maatschappij allemaal meemaken, hebben ze bepaalde behoeften en persoonlijkheidskenmerken die meer flexibiliteit en creativiteit vragen dan de meeste onderwijsinstellingen ze op dit moment kunnen bieden."

Let wel, dit is geen pleidooi tegen medicijnen. Voor veel mensen is het gebruik een uitkomst om hun leven onder controle te krijgen. Maar dat gaat dan vaak ook om leven in een omgeving die geen rekening houdt met hun eigenschappen.

Ik spreek uit enige ervaring. Zelf kamp ik met zaken die ik betitel als ‘bureaucratische zwakbegaafdheid’ of ‘formulierenangst’, grappige benamingen die me soms helpen om begrip te kweken voor iets wat veel mensen amper kunnen begrijpen. Ik schiet al in de stress als ik een bankafschrift zie. Ik ben duizenden euro’s kwijtgeraakt aan naheffingen en deurwaarders, niet omdat ik het geld niet had maar omdat ik het niet op orde krijg. Een gedwongen overstap van internetprovider xs4all naar kpn kostte me de afgelopen maanden tientallen, misschien wel honderden euro’s aan boetes omdat de automatische afschrijving verviel en het me niet lukte dat te herstellen. Ik weet, het klinkt belachelijk en voor de meeste mensen is het volstrekt onbegrijpelijk. Alleen omdat ik in staat ben te betalen voor hulp op dat gebied, kom ik meestal niet in hele grote problemen.

De reactie is dan, ja maar het is toch eenvoudig. En dat is het vast ook. Maar niet voor mij, en evenmin voor talloze anderen. Een trap oplopen is ook gemakkelijk. Behalve als je het niet kunt. Voortschrijdend inzicht heeft er toe geleid dat er liften zijn en hellingen worden aangelegd als alternatieven. Dat is compassie. Of zoals je wilt, een samenleving maken waar iedereen die leeft in kan leven als ieder ander.

Regterschot leert studenten die denken dat ze ongeschikt zijn voor wiskunde dat toch te doorgronden. Hij is hun helling, hun traplift. De enige die er niets van schijnt te leren is de TUe, ook al willen ze in deze verklaring een ander beeld geven. Terecht ontslagen, daar houden ze aan vast. Zoek je geluk maar ergens anders.  Ze gaan prat op innovatie maar zijn kennelijk niet in staat zichzelf te veranderen omdat ze opgesloten zitten in een systeem van prestatie en concurrentie waarin cijfers belangrijker zijn dan mensen. Die zonderlinge Regterschot heeft wel door dat het andersom moet zijn. Het wordt tijd voor een samenleving die wel ruimte biedt aan zijn talent en dat van miljoenen anderen in plaats van ze de ellende in te jagen.