Durf persoonlijk succes en geluk te erkennen

Barbara Lee Fredrickson is professor in de psychologie aan de universiteit van North Carolina. Ze deed veel onderzoek naar de effecten van positieve emoties en ontwikkelde de Broaden and Build Theory. Hierbij komt het erop neer dat positiviteit een vooraanstaande functie vervult in ons dagelijkse bestaan. Een positieve instelling verruimt namelijk onze geest, waardoor we meer openstaan voor nieuwe mogelijkheden en ideeën. Ze is er verder van overtuigd dat positiviteit ervoor kan zorgen dat negatieve emoties worden verdrongen naar de achtergrond. Kortom, we kunnen onszelf beter gaan voelen waardoor we beter zullen gaan functioneren.

Volgens de theorie van Fredrickson zijn er vier soorten hulpbronnen die we kunnen inzetten wanneer dat nodig is: psychische hulpbronnen (door het ervaren van positiviteit voelen we ons optimistischer en veerkrachtiger), intellectuele hulpbronnen (positieve gevoelens laten ons meer openstaan voor leren en het zoeken van oplossingen), sociale hulpbronnen (positiviteit zorgt voor versterking van sociale banden) en fysieke hulpbronnen (gezondheid leidt tot vreugde, maar positiviteit kan andersom ook tot een goede gezondheid leiden).

Met deze wetenschap kunnen we ook in het onderwijs op een effectieve manier stress, onzekerheid en negatieve emoties aanpakken om bepaalde patronen te doorbreken. De huidige periode, met als rode draad de corona-perikelen, vraagt bijvoorbeeld de nodige aandacht voor elkaar én onszelf. Waar de een gebaat is bij social distancing , in de breedste zin van het woord, voelt dit voor de ander als een uitzichtloze gevangenisstraf. Negatieve gevoelens en neerslachtigheid liggen op de loer. Het zijn echter emoties die ons niet verder helpen.

Tijdens de begeleiding van leerlingen met faalangst proberen we zulke negatieve gevoelens langzaam om te buigen door middel van het inzichtelijk maken van dagelijkse geluksmomenten. Momenten van voldoening en succes. Hoe klein of groot deze ook zijn. Vaak zijn deze mentale oppeppers door bepaalde omstandigheden in het gedrang gekomen en vergt het veel tijd, energie en geestelijke veerkracht om ze te herontdekken en te activeren. Het is hierbij van groot belang om deze persoonlijke successen letterlijk onder ogen durven te komen. Elk compliment, een vriendelijk woord, het onverwachts goede cijfer, die gemeende glimlach, de helpende hand, die groet, een letterlijke of figuurlijke schouderklop of het gescoorde doelpunt: ze worden allemaal gefilterd uit de brei van emoties die vierentwintig uur met zich meebrengt en vervolgens genoteerd op een groene kaart.

In het begin zorgt dit voor tal van hoofdbrekens en vraagtekens. Het kan immers een belemmerende eigenschap zijn (geworden) om kleine successen af te wimpelen met reacties als: ‘dat ligt toch niet aan mij’, ‘ze menen het niet’, ‘het was puur geluk’ of de fatale ‘ja, maar…-opvatting’. Kortom, gedachten die je niet verder helpen en daardoor tegengesteld werken aan de Broaden and Build Theory. De opstartfase van de opdracht verloopt doorgaans dan ook stroef en geregeld zien we een week later een groene kaart die onbeschreven is. Het maakt duidelijk dat het ervaren van positiviteit om wilskracht, durf en alertheid vraagt.

Wanneer de persoonlijke successenfilter na enige tijd eenmaal is gevonden en geactiveerd, volgen de eerste voorzichtige notities op de groene kaart. Deze overwinningen zorgen voor groot klein geluk, dat zich veelal kenmerkt door een glimlach van ingehouden trots. De groene kaarten worden vanaf dan sneller volgeschreven met behaalde succeservaringen. Een bijkomende opdracht is dat deze kaart thuis zichtbaar is en te allen tijde gelezen en aangevuld mag worden. Dit zal helpen om negatieve routines uit te wissen en de groene wegen van persoonlijk geluk te bewandelen. Sommige leerlingen komen vragen of ze een nieuwe groen kaart mogen krijgen, omdat de andere vol is. En soms niet alleen voor zichzelf, maar ook voor een familielid. Dat is hét bewijs voor het ervaren van geluk en persoonlijk succes: het werkt aanstekelijk, zorgt voor verbinding en kent geen leeftijdsgrens.