Duitsers vergeten de democratie te beschermen

Marina Weisband werd in 1987 in Kyiv geboren, al heette ze daar nog Onufriyenko. Maar toen het gezin in 1993 naar Duitsland emigreerde namen haar ouders weer de oorspronkelijke familienaam aan. ’In Duitsland geeft niemand erom dat we Joods zijn. In Duitsland kunnen we gewoon mensen zijn,’ zei haar vader.

Marina greep de Duitse gastvrijheid met beide handen aan. Ze studeerde psychologie, fungeerde van 2011 tot 2012 als politiek directeur en publieke gezicht van de Piratenpartij en stapte later over naar Die Grünen waar ze actief is op het gebied van digitalisering en onderwijs. Ook ontwikkelde zij zich tot een publiciste met onder meer een speciale focus op de revitalisering van de democratie door burgerparticipatie. Dit niet in het minst omdat ze zich pijnlijk realiseerde dat, ondanks het aanvankelijke optimisme van haar vader, het antisemitische spook nog steeds door Duitsland waart.

‘Ook in dit land is het voor ons nog te gevaarlijk om zichtbaar te zijn. We sturen onze joodse gemeenschapspost in ongemarkeerde enveloppen. We lopen langs gewapende bewakers naar de synagoge, de Joodse school en de kleuterschool,’ zo vertelde ze in 2021 parlementsleden, bondskanselier Merkel en president Steinmeier tijdens haar rede in de Duitse Bondsdag in het kader van de Holocaust-herdenking.

Na de Russische invasie in februari 2022 was Weisband meermalen te gast in de veelbekeken politieke talkshow van Maybrit Illner waar ze zich ontpopte als pleitbezorger van Duitse wapenleveranties aan Oekraïne.

Redenen genoeg dus voor een interview, onder meer over de oorlogen in Oekraïne en Gaza en het Duitse migratie-akkoord. Temeer daar de Russische vernietigingsoorlog, de grootste in Europa sinds WO II, als campagnethema tijdens de Nederlandse verkiezingen nagenoeg non-existent was, wat mede tot de overwinning van Wilders leidde. Al was dat laatste nog niet duidelijk aangezien dit gesprek vóór 22 november plaats vond.

Kent u Oekraïners die zo moe zijn dat ze willen opgeven?

W: Nee, niemand. Natuurlijk zijn de economie, de mensen en emoties uitgeput, maar voor Oekraïners is vermoeidheid geen optie.

Het Westen zou aan Oekrainefatigue lijden. Kun je moe zijn van een oorlog als je niet meevecht of aanwezig bent?
Ja, je kunt moe zijn van je eigen onmacht ten aanzien van het nieuws waardoor je je ervoor afsluit. Maar als mensen in het Westen moe zijn, verliezen niet alleen de Oekraïners. Zelfs toen het Westen nog veel belangstelling voor Oekraïne toonde deed men echter niet genoeg om een uitputtingsoorlog te verhinderen. Er werd altijd net zoveel militaire hulp geleverd dat Oekraïne niet stierf en te weinig om te kunnen leven.

Hoe beoordeelt u de actuele situatie?

Oekraïne wordt beetje bij beetje vernietigd. Poetin is aan de winnende hand, niet omdat zijn troepen zo ver oprukken, maar omdat het volgens schattingen ongeveer 600 jaar zal duren om alleen al alle mijnen te verwijderen die de Russen hebben achtergelaten. Die zullen ook na de oorlog nog veel slachtoffers eisen. We beseffen nog niet hoe ingrijpend de gevolgen zijn. De Oekraïense economie is volledig te gronde gericht, landbouwgrond grotendeels onbruikbaar, de industrie op veel plaatsen tot stilstand gekomen, de natuur alleen al door het opblazen van de Kakhovka dam deels onherstelbaar verwoest. Poetins doel was niet de verovering maar vernietiging van Oekraine, in die zin is hij aan de winnende hand. En dat is zeer te wijten aan westerse staten die nooit besloten dat Rusland zo snel mogelijk moet worden teruggedrongen.

De Oekraïense opperbevelhebber Zaluzhny sprak tegenover The Economist van een patstelling, al weersprak Zelensky dit nadrukkelijk.

De situatie kan enorm beïnvloed worden door westerse hulp, maar ik denk dat men het in het westen steeds over een patstelling heeft om verantwoordelijkheid te ontlopen. Als men in 2022 alles had ondernomen om Oekraïne te steunen was de oorlog allang voorbij, al kan het tij ook nu nog worden gekeerd. De bigotterie van westerse analisten die de Oekraïners niet wilden geven waar ze om smeekten en vervolgens zeggen dat het offensief zeer traag verloopt of van een patstelling spreken, maakt me woest. Oekraïne stelt niet teleur, wij stellen Oekraïne teleur.

De Duitse defensieminister Pistorius zei onlangs dat Berlijn geen vaste plannen heeft om Oekraïne de gevraagde langeafstands Taurus-raketten te leveren.

Natuurlijk draagt Rusland schuld voor deze onmenselijke invasie. Maar zoals ik zei ik krijg de indruk dat het Westen ook geen volledige terugdringing van Rusland beoogt. Het lijkt mij tamelijk duidelijk dat de VS erop speculeren dat Rusland zich kapot bloed in deze oorlog. De meeste Democraten en Republikeinen lijken niet echt geïnteresseerd in een snelle Oekraiense overwinning, anders had men de middelen daarvoor geleverd en was die allang behaald. Hoeveel Oekraïense soldaten en burgers dat het leven kost en hoe duurzaam Oekraïne wordt vernietigd lijkt niet van belang.

De Oekraïense strijdkrachten zijn zo uitgedund dat er steeds oudere rekruten worden opgeroepen, waardoor de gemiddelde leeftijd nu 43 jaar is. "Zelfs als alle beloofde wapens worden geleverd, hebben we niet de mannen om ze te gebruiken," vertelde een van Zelensky's naaste medewerkers Time Magazine.

Uiteraard geldt: hoe geavanceerder de technologie hoe minder manschappen er nodig zijn. Door die technologie niet vanaf het begin te leveren heeft het Westen zich in het eigen vlees gesneden. De Russische propaganda maakt onmiskenbaar duidelijk dat Poetin niet bij de Oekraïense grens zal stoppen als Oekraïne verliest. Ook daarna zal er dus in Europa oorlog zijn. Steeds weer komt men echter met excuses aanzetten voor het niet leveren van wapens: de Oekraïners hebben niet genoeg soldaten, zijn niet voldoende getraind, onze wapens zijn te complex voor hen enz. Alsof de Oekraïners niet weten waarom ze om wapens bedelen, alsof ze niet oordeelkundig zijn.

‘Als we jullie geen hulp geven, wat gebeurt er dan?’ vroegen senatoren Zelensky tijdens zijn bezoek aan de VS. "Dan verliezen we," antwoordde hij. Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden weigeren Oekraïne langer te steunen. Als Bidens militaire hulppakket van 61,4 miljard niet door het Congres komt, hoe zal Europa dan reageren?

Helemaal niet. We zagen dat Scholz niet assertief tegen de VS ingaat en zelfs waar mogelijk op de rem trapt. Oost-Europa heeft altijd gewaarschuwd en gereageerd maar al haar middelen reeds beschikbaar gesteld. Oekraine is tijdens de Amerikaanse verkiezingen geen thema zodat de hulp vermindert. Vooral als Trump wint.

Poetin lijkt de oorlog te rekken in de hoop dat Trump wordt herkozen en die kans lijkt momenteel groot, gezien de peilingen. Zelensky heeft Trump uitgenodigd in Kyiv – goed idee?

Ja. Trump is geen rationeel persoon, maar impulsief en kinderlijk. En nadat regeringsleiders en politici in Kyiv waren, Oekrainse burgers hadden ontmoet en zelf in een bunker moesten schuilen, veranderde hun toon en volgden er beleidswijzigingen. Als Trump opnieuw president wordt heeft Zelensky de keuze: of Oekraïne is een abstractie voor Trump terwijl hij zich alleen door Poetin laat beïnvloeden en door wie hij onmiskenbaar sterk is beinvloed, of er doet zich een mogelijkheid voor dat hij Trump wakker schudt en uit persoonlijke betrokkenheid laat handelen. Die kleine kans moet Zelensky aangrijpen.

Onlangs ontkende Zelensky berichten dat het Westen druk uitoefent om te gaan onderhandelen. Maar wat als het Oekraïense energienetwerk in de winter weer gebombardeerd wordt en de situatie op het slagveld in evenwicht blijft?

De druk zal toenemen en op een gegeven moment zou Zelensky kunnen zeggen dat hij de bescherming van zijn volk niet langer kan garanderen en moet onderhandelen. De Oekraïense bevolking zal dat niet accepteren, daarvan is hij zich bewust. Het zou zover kunnen komen dat hij moet aftreden. Zodoende zou er een wapenstilstand komen, waardoor Rusland het grote deel van Oekraïne dat het bezet houdt in alle rust kan inrichten als lanceerbasis voor de volgende invasie.

Voormalig NAVO-baas Rasmussen stelt voor dat Oekraïne NAVO-lid wordt, zonder de bezette gebieden. Van conflictbevriezing en het afstaan van Oekraïens grondgebied zou echter geen sprake zijn "Artikel 5- zou Rusland ervan weerhouden Oekraïens grondgebied binnen de NAVO aan te vallen, waardoor Oekraïense troepen beschikbaar zouden zijn voor het front" aldus Rasmussen.

Ten eerste deelt dit voorstel Oekraïne in tweëen waardoor het zodanige feiten creëert rond de bezette gebieden dat deze de facto aan Poetin worden overgedragen. Ten tweede is het de vraag of NAVO-leden hiermee zouden instemmen, het is immers een conflictgebied. De enige oplossing blijft: Oekraïne steunen tot Rusland verslagen is. En laten we niet vergeten dat de oorlog ook in Rusland impact heeft en dat steun ervoor niet perse zal toenemen, ook Russische gelederen worden dunner.

Hamas en Israël verdrongen Oekraïne uit het nieuws. Poetin die zelf wegens oorlogsmisdaden is aangeklaagd noemde de burgerslachtoffers door Israëlische bombardementen ‘absoluut onaanvaardbaar’ en betitelt de VS ook hier als de ware schuldige. Dat vindt over de hele wereld weerklank. Verliest het Westen de mondiale strijd om het narratief?

Die heeft het allang verloren. Het Westen vertelt immers geen eigen narratief meer. Oké democratie, maar die wordt niet meer onderbouwd of echt inhoudelijk vormgegeven. Westerse democratieën laten de kloof tussen arm en rijk steeds groter worden waardoor er veel verliezers zijn. Veel serieuze problemen worden niet structureel aangepakt. De enigen die het huidige systeem bevragen zijn rechtsradicalen. Dat betekent dat men zich ofwel met hun complotverhalen inlaat ofwel op de huidige weg doorgaat, ofschoon verandering noodzakelijk is. Er zijn geen wezenlijke krachten die zeggen: hé democratie is niet democratisch genoeg en we hebben meer rechtvaardigheid nodig. Die stem hoor je niet op significant politiek niveau. Poetin, Trump en alle rechtse populisten maken daar gebruik van om wereldwijd democratieën aan te vallen. En het werkt, omdat er geen emotioneel verhaal tegenover staat. De enigen die emotioneel ageren zijn de rechtsradicalen terwijl de democraten geen politiek meer bedrijven maar slechts besturen, managen.

De Westerse geloofwaardigheid, met name die van de VS wordt aangetast doordat het verschillende standaarden lijkt te hanteren. Is Netanyahu behalve voor het Westen ook giftig voor Oekraïne?

Netanyahu is vergif voor alles wat hij aanraakt. Als mij wordt gevraagd of ik solidair ben met Israël: ja maar niet met de regering. Netanyahu heeft als geen ander de vrede tegengewerkt en wordt terecht bekritiseerd door zijn eigen volk inclusief mijn familie in Israel. Natuurlijk profiteert Poetin ervan dat de aandacht van Oekraïne weggaat en natuurlijk verliest de steun van de VS aan Oekraïne aan geloofwaardigheid door de absolute steun aan Israelische oorlogsmisdaden. Of je bent tegen het bombarderen van burgers of je bent er niet tegen.

Na 7 oktober trok Zelensky een analogie tussen Hamas en de Russische terreur.Oekraïne bezet echter geen deel van Rusland, er bestaan geen Oekraïense kolonisten die Russen uit hun dorpen verjagen. Was Zelensky's aanbod om naar Israël te reizen verstandig? Moet hij gezien de Gaza-horror niet blij zijn dat Netanyahu zijn komst afwees?

Zelensky en Israel hebben een gecompliceerde relatie. Dat Israel weigerde Oekraine te helpen stelde mij zeer teleur. Um gotteswillen, ik heb in Israël tijdens een bombardement ervaren hoezeer Iron Dome Oekraiense steden had kunnen beschermen. Niettemin moet Zelensky zijn land verdedigen en dus zeer pragmatisch zijn en overal vrienden maken. Hij sprak ook met Meloni. Achteraf zou hij blij kunnen zijn dat hij niet naar Israël is geweest. Aan de andere kant 7 oktober was de dodelijkste dag voor de joden sinds de holocaust en dat moet worden erkend. Ik heb met familieleden getelefoneerd die vanuit Oekraine naar Israel waren gevlucht: het gevoel in Israël bescherming, veiligheid te kunnen vinden is verloren gegaan. Onafhankelijk van de misdaden in Gaza verdient het feit dat je nergens ter wereld meer kunt zijn zonder als burger voor je leven te vrezen zijn eigen solidariteit en juist als joodse Oekraïense president kan hij daarvoor medeleven tonen.

Als reactie op pro-Palestina demonstraties, zei vice-kanselier Habeck dat antisemitisme noch van moslims, rechts of links te tolereren en dat het verbranden van Israëlische vlaggen en prijzen van Hamas- terreur strafbaar is. ‘Duitsland staat vast aan de kant van Israël,’ aldus Habeck. Nu is het historisch gezien voor Duitsland onmogelijk niet aan Israëls kant te staan, maar betekent dat ook dat Duitsland stevig aan Netanyahu’s kant moet staan?

Robert Habeck, onze geliefde kanzler der herzen nam duidelijk stelling tegen antisemitisme, maar onze eigenlijke bondskanselier zwijgt luid daarover! Maar nee, als Duitsland de plicht heeft stevig aan de kant van de Israëlische veiligheid te staan, kan Duitsland niet stevig aan de kant van Netanyahu staan. Veel Duitsers begrijpen niet dat Netanyahu geen garantie voor Israëlische veiligheid biedt. Integendeel. Duitsland heeft de plicht te zorgen dat de Israëlische staat een veilige staat is waarheen joden kunnen vluchten. En momenteel is het dat niet, door etno-nationalistische bewegingen in Israël, door West Bank kolonisten en Israeli’s die Hamas hielpen opbouwen om Fatah oftewel de Palestijnse Autoriteit te verzwakken en zo een tweestatenoplossing te verhinderen. In de eerste plaats maakt de Hamas-terreur Israël onveilig, maar dat komt ook door het streven naar een zuiver joodse nationale etno-staat.

Genoemde pro--Palestina demonstraties gaven aanleiding tot nieuw kritiek op het Duitse migratiebeleid. Eenderde van Europese asielaanvragen wordt in Duitsland ingediend. Maar Duitsland wordt minder gastvrij getuige het onlangs gesloten migratie-akkoord tussen bondsregering en deelstaten. Is dit het einde van de Wilkommens-kultur, van Merkels wir schaffen das, omdat landraden en burgermeesters zeggen:wir schaffen das nicht mehr?

Merkel zei dat wel maar er volgde geen actie. Er was geen wilkommenskultur. Gemeenten werden niet voorbereid en toegerust, er kwamen geen nieuwe integratieconcepten. Eigenlijk vormt asielopvang een van de kleinste problemen in Duitsland. Plaats hebben we genoeg. Voor overbelaste gemeenten bestaat een eenvoudige oplossing: investeringen in infrastructuur. Betere faciliteiten, onderkomens en betere verdeling van asielzoekers. Terwijl de tweedeling in de gezondheidszorg en de bezuinigingen de echte oorzaak zijn wordt ons verteld dat we geen tandartsafspraak krijgen vanwege de asielzoekers.Althans diegenen met een andere huidskleur. In zoverre is er dus geen wilkommenskultur, hoewel we zeven miljoen immigranten nodig hebben om de economie draaiende te houden. In plaats daarvan is nu besloten dat Duitsland minder aantrekkelijk moet worden voor immigranten. Een kortzichtig beleid dat meedeint op de racistische golf waardoor nog meer stemmen naar de AfD gaan. Als je racistisch redeneert zal je racisme oogsten en daarvoor zullen zowel onze economie als onze democratie duur betalen.

Intussen zijn joodse crèches, scholen en restaurants leeg, dragen kinderen hun keppel onder een pet, spreken vrienden in de Berlijnse ondergrondse geen Hebreeuws meer en vragen abonnees de Jüdische Allgemeine in neutrale enveloppen te sturen. U noemde soortgelijke omstandigheden, reeds in 2021 in uw Bondsdag rede. Momenteel is het voor Joden nog gevaarlijker om zichtbaar te zijn. Hoe gaat het met u in deze sfeer?

Slecht natuurlijk, al kan ik mij net als de Oekraïners geen vermoeidheid veroorloven want mijn leven en dat van mijn dochter moet doorgaan. Dus ben ik bereid om te strijden, ik vraag me alleen af hoeveel Duitsers bereid zijn om met mij mee te vechten, want de progressieve vrienden die ik heb zijn zo moe. En als emigreren de enige reactie is van democratisch gezinde intelligentsia als de AfD aan de macht komt, wat rest ons dan? Wie beschermt degenen die het zich niet kunnen veroorloven om te emigreren? Ik mis de civil courage in onze samenleving.

‘De menselijke waardigheid is onschendbaar’, zo luidt het eerste artikel in de Duitse grondwet. Omdat gebleken is hoezeer de menselijke waardigheid kan worden geschonden, omdat die in de natuur niet bestaat en de menselijke vrijheid zich zowel ten goede als ten kwade kan keren moet die steeds weer bevestigd worden.

Het is geen vaststelling maar een aanmaning waaraan gevolg moet worden gegeven. Mensen vergeten dat de menselijke waardigheid geen natuurwet is. Dat beschaving kwetsbaar is. Dat de democratie hen niet automatisch zal beschermen, maar dat het hun taak is om de democratie te beschermen. Vooral de West-Duitsers hebben het al zo lang zo goed en als je gewend raakt aan vrede en welvaart is het veel moeilijker om te vechten. En dat is iets wat de Duitsers lijken te hebben verloren: het vermogen en de bereidheid om voor democratie te vechten.

Kort na dit gesprek won Wilders dus de Nederlandse verkiezingen en ontstond in de Duitse regering bovendien een budgetcrisis die tot het uiteenvallen van de stoplichtcoalitie(SPD-Groenen-FDP) zou kunnen leiden waarna nieuwe verkiezingen, gezien de peilingen, grote winst voor de AfD zou kunnen opleveren.

Dit artikel is ook verschenen op Kyiv Post.