Drie redenen waarom het geheugenverlies van Rutte onwaarschijnlijk is

Het claimen van geheugenverlies is niet uniek voor politici. Tijdens ons werk als rechtspsychologen zien wij dikwijls casuïstiek van verdachten die zich niets kunnen herinneren van een misdrijf. Bij een aanzienlijk percentage -zo’n 30%- zijn zulke claims compleet uit de duim gezogen. Geheugenverlies wordt dan geveinsd om straf of andere negatieve consequenties te ontlopen. Om vast te stellen of Mark Ruttes bewering bonafide is, dat hij zich niet meer herinnert of hij tijdens zijn gesprek met de verkenners Ollongren en Jorritsma over de positie van Pieter Omtzigt heeft gesproken, zullen we deze ‘casus’ beknopt rechtspsychologisch analyseren.

Bij elke claim van geheugenverlies zijn twee scenario’s denkbaar: het geheugenverlies is authentiek of het geheugenverlies is gefabriceerd. Over Ruttes claim van geheugenverlies waren zijn mede-politici snel in hun oordeel: Ruttes geheugenverlies was ongeloofwaardig. Dat oordeel kan veroorzaakt worden door de opvatting dat bepaalde details niet vergeten kunnen worden.  Toch is het vergeten van details niets buitengewoons. Het is vrij normaal dat bepaalde details worden vergeten, ook details van een recent meegemaakte gebeurtenis.

Toch is dat in het geval van Ruttes geheugenverlies niet erg waarschijnlijk. Daar zijn drie redenen voor. Allereerst gaat het in de casus Rutte niet over onbeduidende details die hij claimt te zijn vergeten. Pieter Omtzigt is de afgelopen jaren frequent in het nieuws geweest, vooral vanwege zijn rol in de toeslagenaffaire. Omtzigt is er, samen met Renske Leijten en Farid Azarkan, voor verantwoordelijk dat Ruttes derde kabinet moest aftreden. Omtzigt heeft Rutte in de Tweede Kamer beschuldigd van het schenden van de beginselen van de rechtsstaat, de term ‘Ruttedoctrine’ is door hem bedacht. Er kan dus aangenomen worden dat de naam Omtzigt voor Mark Rutte een flinke emotionele lading heeft. Uit onderzoek weten we dat herinneringen aan details juist zeer goed beklijven wanneer die details een emotionele lading hebben. Het ligt daarom niet voor de hand dat Rutte zich juist dit detail, het spreken over de positie van Omtzigt, niet kan herinneren.

Er is nog een tweede feit dat tegen het scenario van de authentieke herinnering pleit.  Rutte vertelde al met grote stelligheid aan journalisten op dezelfde dag dat Ollongren de papieren met de regels ‘Positie Omtzigt, functie elders’ op straat had laten belanden, dat “niemand daar verder uitleg over ging geven”. Waarom was Rutte zo fel overtuigd hiervan? Daarvoor is eigenlijk maar één uitleg mogelijk: hij wilde zelf niet dat bekend werd dat hij degene was die hierover met de verkenners had gesproken.

Ten derde had Rutte een motief om geheugenverlies voor te wenden. Als hij namelijk zou toegeven dat hij wel degelijk over de positie van Pieter Omtzigt met de verkenners heeft gesproken, zou dat mogelijkerwijs het vormen van de door hem vaak genoemde ‘droom-coalitie’ met het CDA bemoeilijken. Bovendien zou dan voor iedereen in het land duidelijk zijn dat hij machtspolitiek bedrijft, door te suggereren dat een gekozen volksvertegenwoordiger met zo’n 300.000 voorkeursstemmen naar ‘elders’ moet worden weggepromoveerd, desnoods naar een ministerspost, zodat hij als premier van een toekomstig kabinet niet meer geconfronteerd wordt met de vragen van het kritische CDA-Kamerlid.  Ruttes claim van geheugenverlies is dus ongeloofwaardig. Zijn claim past beter bij het scenario dat het geheugenverlies is gefabriceerd. Voor alle eerdere claims van geheugenverlies van Rutte, geldt overigens hetzelfde. In deze zin is hij een recidivist.