Drie missers van de Vrije Universiteit bij de instelling van de Anton de Kom leerstoel

De Vrije Universiteit in Amsterdam probeert zich de laatste tijd te profileren als een inclusieve en antikoloniale instelling voor hoger onderwijs. Bestuur en docenten doen er alles aan om afstand te nemen van het verleden want dat zag er heel anders uit. De zending – dat wil zeggen: de verbreiding van het calvinistisch christendom – stond hoog in het vaandel. De universiteit vond wat dat betreft geestverwanten in het Zuid-Afrika van de boeren en de apartheid. Er moest heel wat water door de Amstel stromen voor de VU die banden doorsneed. De eerlijkheid gebiedt daaraan toe te voegen dat onder studenten en docenten de antiapartheidsbeweging en de solidariteit met bevrijdingsbewegingen in de Afrika en Azië sterk was maar dat is heel lang een interne oppositie gebleven. En ook dat zendelingen in Indonesië eerder dan de meeste Nederlanders begrepen dat de onafhankelijkheidsstrijd daar een rechtvaardige zaak was.

De nieuwe geest blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat juist de Vrije Universiteit een Anton de Kom leerstoel wordt ingesteld. Wie daarop wordt benoemd krijgt de volgende leeropdracht: “de Geschiedenis van kolonialisme en slavernij en hun hedendaagse sociale, culturele en juridische doorwerking”.

Over vijf jaar wordt bekeken of de nieuwe leerstoel aan de verwachtingen heeft beantwoord.

Er is wel iets merkwaardigs mee aan de hand. Om te beginnen is de vacature pas op 30 juni geplaatst maar de deadline is al op 23 juli. Dat zijn een dikke drie weken. Daardoor is het in feite onmogelijk wereldwijd te werven. Zo vissen geschikte kandidaten uit Noord- en Zuid Amerika of Afrika achter het net. Slavernijgeschiedenis is per definitie een specialisme dat je vanuit globaal perspectief dient te bestuderen en daarom is het juist goed een hoogleraar aan te stellen die niet uit onze contreien komt. Het gaat tenslotte niet om een hoogleraar in het denken van Anton de Kom maar om iemand die zijn geestelijke instelling deelt. Men zoekt een specialist die een brug kan slaan tussen geesteswetenschappen en rechtswetenschappen.

Dat is misser nummer één want de universiteit wil dat niet. Onder de eisen staat: “Beheerst de Nederlandse en de Engelse taal”. Dat is vreemd. Een brede talenkennis is voor het studieterrein noodzakelijk. Frans, Spaans en/of Portugees zouden zeer tot aanbeveling moeten strekken. Het was daarnaast mooi als de nieuwe hoogleraar al dan niet van huis uit talen spreekt uit West-Afrika. De slavernijgeschiedenis bezien vanuit Afrikaans, eerder dan vanuit Caribisch of Europees perspectief kan buitengewoon interessante resultaten opleveren.

Nederlands is natuurlijk belangrijk. Je zou van de kandidaten moeten verlangen dat zij binnen een nader te bepalen tijd Nederlands zullen leren. Niet per se wordt verlangd dat zij een basiskwalificatie onderwijs (BKO) of senior kwalificatie onderwijs (SKO) hebben. Die mag je achteraf wel halen.

Nederlands leren moet niet te moeilijk zijn, als je al ergens anders al hoogleraar bent. Kandidaten moeten namelijk ervaring hebben met het begeleiden van promovendi.

De merkwaardigste eis in de advertentie luidt aldus: “kan het perspectief van De Kom navoelen vanwege eigen ervaring met de geschiedenis van kolonialisme en slavernij en de hedendaagse sociale, culturele en juridische doorwerking daarvan”. Dit is een voorbeeld van angsthazerij. Wat de benoemingscommissie wil zeggen is het volgende: “Wij zoeken iemand die net als Anton de Kom discriminatie aan den lijve heeft ervaren en ook op grond daarvan het verband kan leggen met de geschiedenis van kolonialisme en slavernij en de hedendaagse sociale, culturele en juridische doorwerking daarvan.” Nu staat er een heel vreemd geformuleerde zin die alleen maar tot meer discussie aanleiding geeft dan het spelen van open kaart. Het vragen om praktijkervaring is immers helemaal niet vreemd in een sollicitatieprocedure. Een universiteit moet niet zo bang zijn van de krijsende hordes op het internet. Dat is misser nummer 2

Dan is er misser nummer 3. De te benoemen hoogleraar moet bereid zijn elk jaar een periode door te brengen aan de Anton de Kom Universiteit in Suriname om daar te doceren en promovendi te begeleiden. Amsterdamse hoogleraar gaat op reis om zijn zegeningen uit te storten langs de Suriname Rivier. Werkelijk antikoloniaal zou het omgekeerde zijn. De Anton de Kom hoogleraar wordt gestationeerd aan de Anton de Kom Universiteit en reist jaarlijks naar de VU voor colleges en het begeleiden van promovendi. Dat kan prima met internet en archieven die voor een belangrijk gedeelte elektronisch toegankelijk zijn.

Maar Nederland blijft hoofdzetel.

Trouwens: als je de korte sollicitatieprocedure combineert met de specifieke eisen die men aan de nieuwe hoogleraar stelt, wordt er dan niet in een heel klein vijvertje gevist?

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister het Geheugenpaleis, de wekelijke podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: India.