Draagvlak voor de anderhalvegraadsamenleving

"Draagvlak" is één van de meest vervloekte woorden van de Nederlandse politiek. Het is een magische term die politici ontslaat van de noodzaak te doen wat nodig is. Draagvlak wordt behandeld als een natuurverschijnsel, iets dat er is of niet en dat bepaalt of iets mogelijk is. Dit terwijl de coronapandemie heeft laten zien dat als politici, wetenschappers en journalisten aandacht besteden aan hetzelfde onderwerp, draagvlak ook iets kan zijn dat ontstaat of groeit.

Zo werd ons duidelijk uitgelegd dat de besmettingen exponentieel toenamen maar dat het effect daarvan - en van maatregelen om besmettingen in te dammen - pas een aantal weken later zichtbaar zouden worden. We bleken grafieken best te kunnen snappen. Ook werd concreet uitgelegd wat er zou gebeuren als we geen maatregelen zouden nemen: mensen in onze omgeving zouden overlijden, de ic's zouden geconfronteerd kunnen worden met code zwart en de maatschappij zou door vele ziekmeldingen ontwricht worden.

Wetenschapscommunicatie en concrete beschrijvingen spreken tot onze verbeelding. En als we ons verbeelden wat de consequenties van verschillende handelingsmogelijkheden zijn kunnen we beter geïnformeerd keuzes maken. Er zal - net als bij corona - altijd een groep zijn die de wetenschappelijke realiteit vermijdt of zelfs ontkent. Maar deze groep bepaalt gelukkig niet de toon, ze kan haar hoogstens overschreeuwen. De anderhalvemetersamenleving kon ze niet voorkomen.

Ons concreet uitleggen hoe de anderhalvegraadsamenleving eruit ziet is helaas precies wat politici en journalisten niet doen. Als existentieel journalist sta ik natuurlijk boven de partijen, maar het valt me wel op dat er in tegenstelling tot corona weinig aan concrete wetenschapscommunicatie wordt gedaan in het publieke debat. Dit is jammer want in tegenstelling tot corona ligt er al decennia aan uitleg over klimaatwetenschap klaar.

Willen we een anderhalvegraadsamenleving of een tweegradensamenleving? Het verschil is gigantisch. Maar wat is precies het verschil van die halve graad? En hoe ziet onze maatschappij eruit als het klimaat meer dan twee graden opwarmt? Op welke variant koersen we af als we het huidige beleid voortzetten? Politici, wetenschappers en journalisten - beantwoordt alstublieft deze vragen, aan talkshowtafels, in kleine zaaltjes en grote debatten.

We horen wel regelmatig woorden als catastrofaal, tipping points en onleefbaar. Maar dit zijn beelden en concepten waaraan ieder een eigen invulling kan geven. Veel beter is om koude, harde, concrete wetenschappelijk onderbouwde beschrijvingen te gebruiken. Hoe ziet een anderhalvegraad- of tweegradenmaatschappij er praktisch gezien uit?

Het werkt ook de andere kant op. Journalisten zijn over het algemeen nog te voorzichtig om concrete weerfenomenen te verbinden aan wat klimaatwetenschappers global weirding noemen. Zo is de afwezigheid van enige verwijzing door de NOS naar de klimaatcrisis in een artikel over "ongebruikelijk winterweer" en "voor het eerst in zo'n dertig jaar tijd voor Los Angeles en omgeving een waarschuwing  voor een sneeuwstorm" opvallend. Hoewel we individuele weerverschijnselen niet één op één kunnen koppelen aan de klimaatcrisis was het gepast geweest om te benoemen dat extreem weer bij 'het nieuwe normaal' past. Dit benoemen bij een concrete nieuwsgebeurtenis  helpt een beeld te vormen van wat we - ook in Nederland - kunnen verwachten.

Gelukkig hebben we altijd nog Gerrit Hiemstra om te laten zien hoe het wel moet.„Grootschalige bosbranden worden in Nederland voorstelbaar. Overstromingen zoals in 1953 worden op de langere termijn voorstelbaar. Weinig mensen hebben in de gaten hoe groot dit is.” - zei hij onlangs in een interview met NRC. Dit soort nuchtere en concrete communicatie hebben we nu nodig. Vervolgens zou ik graag uitgelegd krijgen dat we nog een keuze hebben tussen welk soort samenleving onze kinderen in op zullen groeien, wat deze keuzes zijn en wat we moeten doen om de anderhalvegraadsamenleving te bereiken. Dit heet klimaatrealisme.

Onder veel wetenschappelijk georiënteerde mensen die zich zorgen maken om klimaatverandering merk ik nog een ander sentiment. Ze zijn bang dat het verkondigen van de harde wetenschappelijke feiten ten koste gaat van het draagvlak voor de maatregelen die volgens diezelfde wetenschap nodig zijn. Ze maken zich zorgen dat negatieve beelden juist tot verstarring leiden en de kans bestaat dat mensen dan helemaal afkhaken. Beter is het om woorden als "duurzaamheid" in plaats van "klimaatcrisis" te gebruiken en goedbedoelde maar ineffectieve maatregelen toe te juichen.

Helaas komen door het afzwakken van de harde wetenschappelijke realiteit degenen die wel de wetenschappelijk accurate termen gebruiken extreem over. Tijdens de coronapandemie wonden wetenschappers er ook geen doekjes om. De klimaatnoodtoestand erkennen, zoals recent door de Erasmus Universiteit, is juist een goed voorbeeld van draagvlak creëren. We zitten namelijk in een noodtoestand, want wat we nu doen of nalaten bepaalt of zelfs de tweegradensamenleving nog in beeld is.

Maar zelfs "noodtoestand" - en "crisis" - zijn abstracte termen die duidelijk maken dát we moeten handelen maar niet wáárom. Politici, wetenschappers en journalisten, leg het ons concreet en beeldend uit. Want met de klimaatcrisis valt niet te onderhandelen.

cc-foto: Scottish Government