Door wie worden gemeenten bestuurd?
Integratie versus polarisatie
De afgelopen decennia werden we bestookt met de liberale mantra dat de overheid moet afslanken en bezuinigen. Dat zou kunnen door overheidstaken af te stoten naar de markt die gedreven door concurrentie beter, sneller en goedkoper zou werken. Het gevolg was dat gemeenten de regie kwijtraakten, het contact met de samenleving verloren en veel moeite moesten doen om controle te houden op alle aannemers die bezig waren om de gemeente als opdrachtgever afhankelijk te maken, zodat ze een vervolgopdracht konden binnenslepen. Deze instelling zal met deze nieuwe coalitie alleen maar erger worden. Daarbij speelt een rol dat de taken van de gemeenten steeds worden uitgebreid, terwijl de financiering vanuit de rijksoverheid daarmee geen gelijke tred houdt. Gemeenten hebben daarom moeite om alle ballen in de lucht te houden en de financiën rond te krijgen. Terwijl ze wel als eerste verantwoordelijke aangesproken worden.
Aan de andere kant van de marktpartijen die de gemeente moet managen staat de mondige burger, die weet dat burgerparticipatie een belangrijk issue is. Het wordt verankerd in de Wet versterking participatie op decentraal niveau. De berekenende misnoegde burger verengt participatie al snel tot ‘wat kan ik er bij winnen’, en maant de gemeente om bepaalde voornemens juist wel of juist niet door te voeren. Het gevolg van deze twee bewegingen, meer naar de markt en toenemende druk van de misnoegde burger, is dat de meest kwetsbare burgers toch weer de dupe worden. Als het gaat om bijstand, leefbaar houden van buurten en wijken, opvangen van mensen in achterstandssituaties, voorzieningen voor mensen met fysieke, psychische of sociale problemen, woonruimte voor lage inkomens, dan zien we dat daar steeds meer op wordt beknibbeld. Wat het ongenoegen alleen maar doet toenemen en voer voor populistische leiders is, die teruggrijpen op de mantra vroeger was alles beter.
De bureaus aan wie de taak om zorg te dragen voor de kwetsbaren zijn uitbesteed, hebben er belang bij om problemen niet te snel en te grondig op te lossen, zodat hun markt in stand blijft. Maar de gemeenteraad kan natuurlijk proactief maatregelen nemen om mensen in achterstandssituaties te helpen. Zo gaan de gemeenten Eindhoven en Tilburg meer mensen met lage inkomens een extraatje geven, de zogenoemde 'Meedoenbijdrage'. Mijn reactie op deze voorstellen is dat het mooie initiatieven zijn, maar dat mensen in de oude volkswijken het pas geloven als ze er concreet iets van merken. Steun daarom het opbouwwerk, versterk maatschappelijke netwerken, steun lokale sportverenigingen, EHBO, Zonnebloem, KBO, carnavalsverenigingen, enz. Heb ook oog voor traditie, koester de volkstaal. Maak mensen uit de wijk ambassadeur van hun stad. Een kennis van mij is actief als sportinstructeur en voelt zich zoals 40% van de stad niet gezien en niet erkend. Ga als gemeente en politiek de boer op, en zorg dat de ambtenaren de stad weer bezoeken en zich laten zien en horen. Samen met de oude inwoners moeten we ontmoetingen organiseren met nieuwe arbeidsmigranten, expats of andere nieuwkomers. Geef de gevestigde stadsbewoners een stem en verantwoordelijkheid voor de nieuwkomers. En zet daarbij een zinvol bestaan in plaats van economische belangen voorop.
Wanneer de politiek en ambtenarij niet meer is geworteld in de samenleving, wordt ook de integratie van nieuwkomers andermaal een mislukking. Maatschappelijke participatie staat immers ten dienste van een samenleving voor iedereen. Voor ruimtelijke ontwikkeling en economie wil ik verwijzen naar het advies van een oude stadprins. “Geef iedereen in de stad een gelijkwaardige adviseur, waarbij de belangen van burger en overheid tegen elkaar worden afgewogen. Geen circus van geld, advocaten en onevenwichtige adviesmogelijkheden van zij die de weg weten en zij die zich geslachtofferd weten.” Hierbij is trouwens veel winst in tijd en geld te behalen. Ofwel: geef de gemeente weer terug aan alle inwoners, zorg dat de voertaal Nederlands blijft in plaats van alle aandacht te richten op economische belangen van een kleine, Engels sprekende elite.