Donald Trump kan Nederland dwingen tot inzet kernwapens

Nederland heeft geen vetorecht bedongen bij het inzetten van Amerikaanse kernwapens vanaf de vliegbasis Volkel, zo blijkt uit onderzoek van het televisieprogramma ZEMBLA. Wanneer de president van de Verenigde Staten besluit dat de Koninklijke Luchtmacht kernwapens moet afgooien, dan heeft een Nederlandse vlieger dat uit te voeren.

Nederland heeft een kernwapentaak binnen de NAVO. Op de luchtmachtbasis Volkel liggen vijftien tot twintig Amerikaanse B61-atoombommen. Wanneer wordt besloten om een nucleaire aanval uit te voeren, moeten Nederlandse vliegers deze bommen afwerpen. ZEMBLA ontdekte in de archieven van de Tweede Kamer dat Den Haag geen vetorecht heeft bedongen.

Tijdens een interpellatiedebat in 1970 over de “Flexible Response” (een NAVO strategie over de inzet van kernwapens, red.) zegt minister van Defensie Den Toom: “Een vetorecht – indien alle bondgenoten dit voor zich zouden opeisen – zou die geloofwaardigheid bepaald ernstig ondermijnen. Dit zou veel gaan lijken op een voorschrift tot unanieme besluitvorming hetgeen – wederom bezien uit het oogpunt van geloofwaardigheid – niet hanteerbaar lijkt Nederland heeft om die reden “enig vetorecht ten aanzien hiervan niet uitdrukkelijk bedongen.”

Bij de huidige Kamerleden is dit feit niet bekend, blijkt bij navraag van ZEMBLA. Sadet Karabulut (SP): “Hier staat dus dat Nederland geen nee mag zeggen tegen de inzet van kernwapens die hier liggen.” Sjoerd Sjoerdsma (D66): “Ik wil al die afspraken zien.” Volgens militair historicus Christ Klep gaat maar één man over de inzet van die atoombommen: de president van de Verenigde Staten, Donald Trump.

De minister van Defensie wil niet op camera reageren, maar laat schriftelijk weten: “Besluitvorming binnen NAVO vindt plaats op basis van unanimiteit, waarbij altijd sprake is van politieke controle. Dit betekent dat er bij besluitvorming binnen NAVO, altijd de instemming van Nederland vereist is.” Dit staat haaks op wat haar voorganger tegen de Kamer heeft gezegd.

Nieuwe bommen De 15 tot 20 Amerikaanse vrijeval bommen die sinds het begin van de jaren zestig op Volkel liggen, zijn verouderd en worden binnenkort vervangen. Het nieuwe model, de B61-12, krijgt bestuurbare staartvinnen en wordt daarmee een stuk preciezer er beter inzetbaar. De bommen hebben ook een voorziening, waarmee de explosieve kracht kan worden ingesteld van 1 tot 50 kiloton. Dat is ruim drie keer de kracht van de bom die in 1945 Hiroshima verwoestte.

Bij het vervangen van de B61 zullen bommen door de lucht worden vervoerd. Dat is niet zonder risico. “Nederland is daar niet op voorbereid, de Amerikanen wel,” zegt hoogleraar Veiligheid Ira Helsloot in ZEMBLA. Hij was in 2012 als “waarnemer” aanwezig bij een oefening in de buurt van Volkel. Daarbij werd een incident met een kernwapen gesimuleerd. Helsloot zag dat de Amerikanen het gebied overnamen en afgrendelden, en dat Nederlandse hulpdiensten – brandweer, politie en ambulances – door bewapende VS militairen werden weggehouden van de rampplek. Defensie wil hier niet op in gaan, omdat de afspraken hierover geheim zijn.

De Tweede Kamer wordt niet geïnformeerd over de modernisering van de B61. De regering wil niet eens bevestigen dat er atoombommen in Nederland liggen. Dat is staatsgeheim, aldus de regering. Toch, zo ontdekte ZEMBLA in oude parlementaire archiefstukken, erkende de toenmalige minister van Defensie in 1960 al dat Nederland onderdak bood aan Amerikaanse atoombommen. CDA-Kamerlid Martijn van Helvert wil die bevestiging nogmaals krijgen. Sjoerd Sjoerdsma (D66), Sadet Karabulut (SP) en Bram van Ojik (GroenLinks) verlangen ook meer openheid van het kabinet.