Disney verwijderde waarschuwing tegen antisemitisme uit Bambi

Bambi, het verhaal over een jong hertje dat opgroeit in een bos vol gevaren, is wereldberoemd geworden door de animatiefilm die Disney er in 1942 van maakte. Uit een nieuwe vertaling van het boek uit 1924 blijkt nu dat de entertainment-gigant de originele boodschap uit het boek heeft verwijderd.

De Oostenrijkse jood Felix Salten schreef Bambi in 1923. De nazipartij van Hitler deed dat jaar in Duitsland een mislukte poging tot een staatsgreep en was nog niet aan de macht maar het spook van antisemitisme waarde overal rond. Ook in Oostenrijk. Salten wilde met Bambi waarschuwen dat joden de komende jaren geterroriseerd, ontmenselijkt en vermoord zouden worden, schrijft The Guardian. De nazi’s verboden het boek in 1935 en bestempelden het tot ‘joodse propaganda’.

De originele trailer uit 1942. Geen video? Klik hier.

Bambi was geen kinderboek maar een parabel over de vervolging van joden en anderen minderheden en de onmenselijke behandeling die hen ten deel viel in een wereld die steeds fascistischer werd. “De duister kant van Bambi is er altijd geweest maar wat er met Bambi gebeurt aan het einde van het verhaal is verborgen doordat Disney het overnam en veranderde in een meelijwekkende, bijna stompzinnige film over een prins en een burgerlijke familie,” vertelt Jack Zipes, emeritus hoogleraar literatuurwetenschap aan de universiteit van Minnesota die het boek opnieuw vertaalde.

“Bambi gaat over overleven in je eigen thuis.” Het hertje wordt vanaf zijn geboorte bedreigd door jagers die voortdurend slachtpartijen aanrichten in het bos waar hij woont. De dieren in het bos leven in permanente angst. “Alle dieren zijn vervolgd en ik denk dat wat de lezer schokt is dat sommige dieren verraders blijken, die de jagers helpen bij hun jacht.”

De moeder van Bambi wordt vermoord. Zo ook zijn neef die denkt dat de jagers hem zullen sparen omdat hij zichzelf als bijzonder ziet. Bambi raakt gewond en wordt gered door een majestueus mannetjeshert die zich tot vaderfiguur ontpopt maar ook sterft. Bambi eindigt eenzaam en alleen. “Het is een tragisch verhaal over de eenzaamheid van joden en andere minderheden.” Het boek laat de indruk achter dat zij niet meer zijn dan wild waarop gejaagd kan worden.

Salten, die oorspronkelijk Siegmund Salzmann heette en zijn naam veranderde om zijn joodse identiteit af te schudden, was journalist in Wenen. Hij voorzag daardoor hoe de wind zou gaan waaien met de opkomst van de nazi’s en andere fascisten. Joden werden de zondebok voor de Duitse nederlaag in de Eerste Wereldoorlog.

Bambi is geschreven als waarschuwing voor wat er mogelijk stond te gebeuren. Door dieren als onderwerp te nemen trachtte Salten de vooroordelen die tegen joden heersten te omzeilen. “Hij kon op die manier vrij schrijven over de vervolging van joden.” Schrijvers doen dat vaker zegt Zipes en wijst op bijvoorbeeld Animal Farm van George Orwell, die daarin waarschuwt voor totalitaire ideologie, zonder dat het ter sprake komt. Orwell baseerde zijn boek op zijn ervaringen met de Moskou-getrouwe communistische partij als oorlogsvrijwilliger in de Spaanse burgeroorlog.

In de nieuwe Engelstalige vertaling wordt ook duidelijk dat de dieren in het bos zich gedragen als typische inwoners van Wenen. “Door hun manier van praten waan je je in Weens café en daardoor realiseer je je ook dat het geen dieren zijn maar mensen.” In de eerste vertaling, uit 1928, werd dat aspect weggelaten en de nadruk gelegd op het belang van natuurbescherming. Dat was de versie waar Disney de film op baseerde.

Salten vluchtte in 1938 naar Zwitserland toen de nazi’s Oostenrijk annexeerden. Hij verkocht de filmrechten voor 1000 dollar aan een Amerikaan die ze doorverkocht aan Disney. De schrijver heeft nooit een cent aan de klassieker die miljarden opbracht verdiend. Hij overleed in 1945, eenzaam en arm, in Zürich.

Geen video? Klik hier.

cc-foto: Emmanuel Huybrechts