Dieren ontvangen de nobele prijzen van het decennium

Dieren lijken steeds slimmer te worden. Sinds 2000 heeft ontdekking na ontdekking gaten geslagen in de claims dat de mens uniek is. Aan het begin van het decennium geloofden de meesten onder ons nog dat alleen chimpansees in de buurt kwamen van ons wonderbaarlijke menselijke intellect, maar in 2010 beseffen we dat ook honden, vogels, kleinere apen en olifanten de kloof tussen mens en dier betwisten. Die ziet er langzamerhand uit als een Zwitserse kaas.

Van de tien Nobele Prijzen voor Algehele Slimheid van Dieren* van het afgelopen decennium gingen sommige naar individuele genieën, anderen naar een hele soort. Alle prijzen worden gedragen door feitelijk onderzoek door echte wetenschappers, dat werd gepubliceerd in ‘peer-reviewed’ tijdschriften. De geldelijke waarde van de prijs is nul, maar het is de eer die telt. Alle tien hebben ze uitgebreide media-aandacht gehad. U herinnert zich vast een aantal van hen, al is het misschien vagelijk. Dit is mijn manier om het eind van het decennium te vieren, dat in zo veel opzichten ellendig was. Maar dat geldt niet voor het terrein van de cognitie van dieren, die gaat als een trein.

 

1: Ayumu, een jonge chimpansee van de universiteit van Kyoto in Japan, verdient de eerste plaats (Ichiban!), aangezien hij het enige dier op de lijst is dat er in is geslaagd mensen te overtreffen bij een cognitieve taak. Hij deed iets, waar Japanse studenten in falen –zelfs na uitgebreide training. Ayumu kan in een korte oogopslag van 210 milliseconden (sneller dan u kan knipperen) een serie getallen op een scherm onthouden en ze dan in de juiste volgorde reproduceren, zelfs als de getallen zijn vervangen door witte blokjes. Bekijk hier de video-opname.

2: Happy, een aziatische olifant in de Bronx dierentuin in New York is de eerste van haar soort die slaagde voor de spiegeltest. Slechts heel weinig zoogdieren kunnen dat: alleen mensen, apen en dolfijnen. De test bestaat uit een merkteken op het hoofd dat niet gezien kan worden zonder spiegel. Door over de plek op haar hoofd te wrijven liet Happy zien dat ze een verband legde tussen de olifant in de spiegel en zichzelf –een teken van zelfbewustzijn. De kranten schreven: “She’s Happy and she knows it!” Hier zie je Happy met een groot wit kruis op haar voorhoofd op een video die werd gemaakt vanuit de spiegel.

3: Rico, een border collie die meer dan 200 Duitse woorden begrijpt. Als hij wordt gevraagd een object te pakken dat tussen vele andere in een andere kamer ligt, komt hij altijd met de goeie terug ook al heeft hij de naam van het object slechts één keer gehoord. Het heeft wetenschappers verbaasd dat hij zo snel woordjes kan leren. 

4: Betty, een wipsnavelkraai van de universiteit van Oxford is de eerste vogel die een stuk gereedschap heeft gemaakt. Dit is lang beschouwd als hét kenmerk van de mensheid, maar we weten inmiddels dat de grote apen die vaardigheid ook bezitten. Geconfronteerd met voedsel dat onderin een buis zat, boog Betty een stuk metaaldraad tot een haak om het voedsel eruit te vissen. Op de video zien we eerst hoe ze het tevergeefs probeert met een recht stuk draad. Wetenschappers zijn het er nog steeds niet helemaal over eens van hoeveel inzicht haar gedrag blijk geeft.

5: Ardi, ook wel bekend als Ardipithecus ramides. Het is wellicht wat pijnlijk om deze 4.4 miljoen jaar oude voorloper van de mens in een lijst met dieren op te nemen, maar omdat Ardi hersenen had ter grootte van die van chimpansees en grote grijptenen, was ze zeker geen mens en dus een dier. Gezien haar kleine hoektanden wordt aangenomen dat ze relatief vredelievend was, wellicht meer als een bonobo dan een chimpansee. We nemen aan dat ze slim was, maar het is lastig gebleken haar te testen. Geen video’s van Ardi!

6: Kapucijnapen in het Living Links Center in Atlanta lijken een besef van eerlijkheid te hebben. Deze apen vinden het prima om een taak uit te voeren in ruil voor stukjes komkommer, totdat ze zien dat een ander er druiven voor krijgt. En die zijn zoveel lekkerder. Dan raken ze geagiteerd, gooien hun miezerige komkommerschijfjes op de grond en gaan staken. Hun protest doet denken aan de kritiek op de uitzonderlijke bonussen op Wall street. 

7: Santino, een mannetjeschimpansee in de Furuvik dierentuin in Zweden, verzamelde elke morgen zorgvuldig stenen uit de gracht rond zijn verblijf en legde ze op nette stapeltjes. Later op de dag als er een hoop schreeuwende bezoekers waren (je vraagt je soms af wie de ‘dieren’ zijn in een dierentuin) waren die stenen bijzonder handig als ammunitie om het publiek mee te bekogelen. Plannen maken voor de toekomst –ook wel bekend als geestelijk tijdreizen- is bevestigd met strenge experimenten op apen en gaaien. Tot voor kort werd aangenomen dat dit tijdreizen van taal afhankelijk was.

8: Het gebruik van wapens door chimpansees. Op de savanne in Senegal is geobserveerd dat chimpansees met hun tanden stokken aanslijpen om ze vervolgens als speren te gebruiken en kleine primaten (Galago´s) die zich in holle boomstammen verborgen hielden te spiesen. Die jacht was voornamelijk een vrouwelijke activiteit, wellicht veroorzaakt door een verlangen naar vlees bij afwezigheid van groter wild. Zie de video.

9: Muizen in een laboratorium in Montreal in Canada toonden empathie met andere muizen. Ze werden gevoeliger voor pijn, nadat ze andere muizen hadden gezien die pijn leden. Dat werkte alleen bij muizen die elkaar kenden, niet bij vreemdelingen. Empathie –een snel groeiend onderwerp binnen de neurowetenschap- werd altijd geassocieerd met hersenkracht, maar nu neemt men aan dat het veel fundamenteler is. Het is waarschijnlijk zeer vroeg in de evolutie van zoogdieren ontstaan.

10. Na-apende apen. Eerst was er de claim dat alleen mensen imiteren. Toen berichtte een samenwerkingsverband tussen de Living Links Centers in Atlanta, Georgia, en St. Andrews in Schotland, dat chimpansees het niet alleen ook doen, maar dat ze er zelfs beter in zijn dan mensen: ze slaan acties over die ze niet nodig hebben om hun doel te bereiken, terwijl kinderen alles wat ze tegenkomen blind kopiëren. Maar dit ‘over-imiteren’ van kinderen wordt tegenwoordig als iets goeds uitgelegd. Zo zie je maar, mensen zullen er alles aan doen om aan de top te blijven. Hier een video van de apen-studie met een krankzinnige interviewer.

* Ik heb de naam moeten aanpassen uit respect voor Alfred Nobel, die nooit zijn goedkeuring zou hebben verleend aan dieren-winnaars.