Die 'gelekte' documenten rieken wel heel penetrant naar Russische desinformatie

De kernvraag: wie heeft hier belang bij?

De "gelekte" documenten uit het Pentagon, die zoveel ophef veroorzaken in de media dragen alle kenmerken van een klassieke desinformatiecampagne zoals die al tijdens de Tweede Wereldoorlog werden opgezet om de vijand in verwarring te brengen. Een aanzienlijk deel ondermijnt het vertrouwen in de Oekraïense oorlogsvoering. Men leest bijvoorbeeld dat de strijdkrachten worden gehinderd door een toenemend gebrek aan munitie. Tegelijk wordt vastgesteld dat veel eenheden niet optimaal kunnen functioneren omdat ze nog te weinig modern wapentuig krijgen uit het Westen.

Waar het bij dit soort "informatie" om gaat, is het uitlokken van achterliggende boodschappen die wereldwijd moeten blijven hangen. Bijvoorbeeld: maak je wat wapenleveranties betreft niet afhankelijk van het Westen want als puntje bij paaltje komt, kan het niet leveren. Ook moet je niet denken dat het Westen je vertrouwt. Kijk naar naar het document waaruit blijkt dat de Verenigde Staten Zelenski afluisteren. Fijne vrienden zijn dat. Volgens andere teksten zou hetzelfde gebeuren met president Yoon Suk Yeol van Zuid-Korea. De oppositie in dat land is bezig daar een groot nummer van te maken. Zo wordt er tweedracht en wantrouwen gezaaid binnen het westerse bondgenootschap, juist nu er in Zuid Korea een politieke discussie woedt over de vraag of het wenselijk is munitie te leveren aan Oekraïne.

Israël is een belangrijke bondgenoot van de westerse mogendheden. Onlangs bleek dat Duitsland er graag antiraketsystemen wil aanschaffen. Uit de gelekte documenten valt af te leiden dat de Mossad – de Israëlische geheime dienst – op de achtergrond de massale demonstraties tegen Netanyahu steunt. Demonstranten zouden nu de indruk kunnen krijgen dat ze door de geheime dienst worden gemanipuleerd. Netanyahu kan vaststellen dat het Pentagon dit kennelijk weet en hem niet op de hoogte stelt. Dit is een recept voor ondermijnend gesodemieter bij deze wezenlijke dominosteen in het geopolitieke spel. Het is moeilijk voorstelbaar dat politieke en militaire toppen zich van de wijs laten brengen door dit soort campagnes maar journalisten, zogenaamde duiders en het publiek zijn er wel gevoelig voor net zoals gewone soldaten en hun familieleden aan het thuisfront. Hun wantrouwen tegen de eigen leiding dient hier kennelijk mee te worden aangewakkerd.

Op 7 maart 1945 stelden de Amerikanen de belangrijke spoorbrug over de Rijn bij Remagen veilig voordat de Wehrmacht die kon opblazen. Dat was een groot succes en een knap staaltje oorlogsvoering. In Hilversum zat de talentvolle nazi-propagandist Willem van den Hout, beter bekend onder zijn schuilnaam Willem Waterman. Hij liet het nieuws over de inname van de brug via zijn eigen radiozenders bekend maken maar wel op golflengtes van de BBC. De overwinning werd door een perfect Brits-Engels sprekende omroeper toegeschreven aan het Britse leger en niet aan de Amerikanen. Deze streek was bedoeld om ruzie en onvrede te veroorzaken binnen het geallieerde oppercommando. Uiteraard had men dat binnen een dag of wat door maar toen was het kwaad al geschied.

Een ander voorbeeld is de zogenaamde Stadhoudersbrief waarover tot op de huidige dag wordt gespeculeerd. Prins Bernhard zou vanuit Londen hebben gesolliciteerd naar een benoeming tot stadhouder van Hitler in Nederland. Die brief is nooit opgedoken en wie weet hebben desinformatie-specialisten zoals die bijvoorbeeld werkten voor de Abwehr van de raadselachtige admiraal Wilhelm Canaris, er wel aan zitten dokteren. Ook is het mogelijk dat men het bij geruchten heeft gelaten: ergens zou een brief moeten zijn. Doel was wantrouwen tegen de vrolijke prins bij zijn schoonmoeder Wilhelmina en de geallieerde legerleiding op te wekken. Het is buitengewoon onwaarschijnlijk dat Bernhard – hoeveel je hem ook kunt nadragen – heeft overwogen de bezetter zijn diensten aan te bieden. Hij wist dat dit een gepasseerd station was en dat zo'n ommezwaai hem nooit verder zou kunnen helpen.

De gelekte documenten rieken erg naar dit soort voorbeelden uit de Tweede Wereldoorlog. De manier waarop ze wereldkundig zijn gemaakt, wijst net zo goed op desinformatie. Je moet bij een dergelijke campagne altijd klein beginnen, bijvoorbeeld bij een lokaal nieuwszendertje of bij een obscure website. Zo kun je je eigen rol verdoezelen. De eerste documenten doken op in het kader van een ruzie over het spel Minecraft en van daaruit begonnen zij hun triomftocht over de wereld. Dat doet denken aan de manier waarop een giftig stuk desinformatie werd verspreid kort na de aanval op de Twin Towers in New York. Het verscheen voor het eerst in een paar kleine Pakistaanse kranten waaronder als ik mij niet vergis de Frontier Post in Peshawar. Het bericht luidde: alle joodse werknemers van bedrijven in de Twin Towers hebben op 9-11 een vrije dag genomen. In het Midden-Oosten wordt dit tot op de huidige dag grootschalig geloofd. De bedoeling is duidelijk. De verspreiders probeerden bij hun doelgroepen in het Midden-Oosten de volgende redenering op gang te brengen: de joden zaten zelf achter de aanslag. Ze wilden oorlog in Afghanistan en het Midden-Oosten. Vandaar.

In dit verband: denk niet dat zulke campagnes bedoeld zijn voor de eeuwigheid. Als de chaos en het wantrouwen bij de vijand een of meer weken aanhouden, is er al een goed resultaat bereikt.

De vraag is dan: wie zit hier achter? Romeinse rechters moesten bij hun oordeelsvorming altijd de vraag betrekken: cui bono? Voor wie is dit goed? Of minder letterlijk: wie heeft er belang bij?.

De Russen hebben er belang bij. Nu zal iemand tegenwerpen: maar er staan in de documenten ook vervelende dingen over hen, bijvoorbeeld dat Poetin chemokuren heeft ondergaan. Dat is juist. Dat komt de geloofwaardigheid van het geheel alleen maar ten goede. Het leidt ook de aandacht af van de hypothese dat we te maken hebben met een project uit Rusland.

De Russische oorlogsvoering heeft zonder meer het meeste belang bij wat er nu rond die documenten gebeurt. Dát staat in ieder geval als een paal boven water.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Israël.