Deradicalisering betekent politieke strijd en niets anders

Er is in Amsterdam een heleboel te doen over de radicaliseringsexperts van de gemeente. Dat komt omdat de programmamanager opdrachten had gegund aan haar ex. Daar moet burgemeester Van Der Laan – de dood in de ogen of niet – zich voor verantwoorden. In deze discussie mengen zich ook deradicaliseringsexperts van buiten. Het gaat allemaal over integriteit. Tegelijkertijd lopen er geruchten dat het bureau van de gewraakte programmamanager de radicalisering niet bestreed maar juist bevorderde. Het gekrakeel is groot. De paranoïde samenzweringstheoretici mengen zich er en masse in. Ondertussen blijft een thema buiten discussie: wat is dat eigenlijk, een deradicaliseringsexpert en wat doet hij dan? En hoe moeten wij radicalisering definiëren? En misschien zelfs: wat is dit voor een flauwekul?

Als je de discussie zo ongeveer volgt, dan lijkt het wel of radicalisering een kwaal  is, een aandoening waarvan je genezen kunt worden als je maar de juiste therapeut vindt. Je wordt spelenderwijs van je zieke denkbeelden verlost zodat je ineens bij de Schorum verschijnt om daar glimlachend voor 45 euro je baard te laten verwijderen. Daarna ga je met een biertje in de hand  de nieuwste reportage van Wierd Duk lezen in het Algemeen Dagblad. Ongeveer zo.

Maar radicalisering is geen kwaal. Het is een levensbeschouwelijke overtuiging.  Het is een manier van denken die ervoor zorgt, dat je meent de wortel van alle kwaad te hebben ontdekt. Als je die wortel uitrukt, dan wordt alles weer goed. Zo kent Nederland een heleboel mensen die denken dat de islam verantwoordelijk is voor alles wat mis loopt in Nederland. Zij menen bovendien dat de moslims allerlei slinkse en minder slinkse manieren bezig zijn om in ons land de macht over te nemen zodat zij andersdenkenden hun wil op kunnen leggen. Als je goed kijkt, kun je daar de eerste bewijzen al van zien zoals het halalschap bij de Albert Heijn of het feit dat de winkelstraatmanager bij mij in de buurt niet alleen met Kerstmis en Pasen maar ook met Suikerfeest snoepjes laat uitdelen. Anderen weer – vroeger waren er meer van dat soort – menen dat de maatschappelijke structuren de oorzaak zijn van het kwaad. Kapitaal overheerst de arbeid. Dat is diefstal en daarom verdienen degenen die dit systeem van ongelijkheid in stand houden, onze onverbiddelijke bestrijding.

Weer anderen krijgen de indruk dat de elite dooraderd is van pedofiele netwerken die in het geheim roze balletten organiseren waar ontvoerde en/of gechanteerde kinderen worden misbruikt.

Lenin zei destijds dat je geen omelet kon bakken zonder eerst de eieren te breken. In zijn Proletarische Revolutie en de Renegaat Kautsky legde hij uit waarom het gewettigd was om een pas gekozen parlement uiteen te jagen en met een minderheid te regeren. Later verdedigde hij de Rode Terreur. Er verschenen zelfs allerlei teksten waarin de proletarische moraal werd gesteld tegenover de verouderde normen van de bourgeoisie. Volgens die gedachtengang was het juist immoreel om de Rode Terreur te veroordelen want die was geheel in overeenstemming met de proletarische moraal en dat was de moraal van de toekomst.

Voordat de gaskamers in werking traden, maakten de nazi’s gebruik van zogenaamde Einsatzgruppen die gespecialiseerd waren in het snel neerschieten van grote groepen mensen. Ik heb de tekst niet bij de hand maar ik herinner mij een toespraak gelezen te hebben van een commandant die zijn soldaten uitlegde dat zij een zware en moeilijke taak te vervullen hadden. Het was geen leuk werk. Niemand schoot graag vrouwen en kinderen dood maar het was vanuit volkenkundig en vaderlands standpunt nu eenmaal noodzakelijk.

Als het kwaad eenmaal geïdentificeerd is, eist de logica keihard doortasten. Dan is het tonen van genade in feite wreedheid, want op die manier  laat je de boel voortwoekeren zodat er later veel meer onschuldige slachtoffers vallen. Het hangt van je uitgangsstelling af, wie of wat je als het kwaad aanwijst maar zo werkt het. Het is deze logica die iemand er toe brengt om zich bij IS te melden. Dan wordt een levensbeschouwing een motief en een rechtvaardiging voor moord op grote schaal.

Even terzijde: zo’n overtuiging gaat bijna altijd gepaard met allerlei samenzweringstheorieën die met veel aplomb worden gepresenteerd.

Wie geradicaliseerd is, koppelt een politieke praktijk aan een politieke overtuiging. Het is aantrekkelijk maar misleidend om zo’n proces met een geestesziekte gelijk te stellen al heb je natuurlijk best kans dat gestoordelingen radicaliseren. Het is wel van belang vast te stellen dat een type als Jihadi John geen lustmoordenaar is maar iemand die een daad stelt omdat zijn levensbeschouwelijke logica hem er toe dwingt.

Wat moet je daar tegenover zetten? Dat is levensbeschouwelijke  bewustwording. Dat is een overtuigend alternatief verhaal zodat de logica niet tot moord, dood en verderf leidt. Dat is natuurlijk allemaal gemakkelijker gezegd als gedaan maar er bestaat wel degelijk expertise op dat gebied. Die is te vinden bij communicatie-experts en practici van de psychologische oorlogsvoering.

Het gaat om een geestelijke strijd waarin de democraten hun krachten moeten meten met de aanhangers van welke moorddadige logica dan ook. Zij zal op veel punten en fronten gevoerd moeten worden en met een argumentatie die de cultuur en de religie van de anderen als legitiem erkent maar daarom niet minder scherp is. Wie ben jij bijvoorbeeld dat je denkt met je mes in Gods plaats te kunnen treden door een oordeel te vellen dat alleen Hem toekomt? Hoe durf je? Wie heeft je misleid? Ben je niet in de handen gevallen van Satan? Of: hoe ga je dat dan doen, de grenzen sluiten? Hoe gaan we de buitenlanders terugsturen? In lange marsen over provinciale wegen? In het ruim van grote vrachtschepen? Hoe ziet de praktijk eruit van de beginselen die je grote heiland verkondigt? Vertel dat even. En als je het antwoord ontwijkt, dan blijft die vraag komen.

Richten wij ons daarbij op de geradicaliseerden zelf? Die zijn waarschijnlijk niet meer vatbaar voor welke argumentatie dan ook tenzij in henzelf zich een proces voltrekt dat tot een andere mening leidt. Het wemelt van overlopers in de geschiedenis. Jihadi’s het Nederlandse paspoort ontnemen is in dat licht bezien de meest adequate maatregel. Nee, de doelgroep bestaat uit degenen die gevaar lopen om vatbaar te worden voor een van de radicale levensbeschouwingen die nu op de Nederlandse markt worden aangeboden. Het gaat om tijdige geestelijke bewapening. En het gaat om erg veel mensen die bereikt moeten worden met de boodschap van vrijheid, democratie en menselijkheid. Wellicht behoort U ook tot de doelgroep.

Duidelijk in ieder geval is dat we meer nodig hebben dan gemeentelijke bureautjes om de grote geestelijke bedreigingen te pareren die van verschillende kanten op vrijheid en democratie afkomen.