Denken in kansen helpt het onderwijs

De afrekencultuur lijkt te floreren als nooit tevoren.

In juni van dit jaar riepen de gezamenlijke onderwijsbonden op om tijdens de dag van de leraar (5 oktober) te gaan staken. “Als we mensen in het onderwijs slecht betalen, worden de lerarentekorten alleen maar groter”, sprak onderwijsbond AOb uit. Het was een noodoproep die al jaren rondzingt om het kabinet ervan te doordringen dat het crisis is in het onderwijs. Jarenlange verwaarlozing van de meest belangrijke sluitpost op de politieke agenda zorgde onder andere voor te weinig onderwijzend personeel, lonen die de inflatie niet kunnen bijhouden en een dramatische daling van het kennisniveau op de mondiale ranglijsten.

Schijnbaar uit het niets kwam begin september het bericht dat er een onderhandelaarsakkoord was gekomen. Per 1 juli 2023 zou het onderwijspersoneel een loonsverhoging krijgen van tien procent, een eenmalige uitkering naar rato in november én zouden de reiskosten worden verhoogd van twaalf naar zeventien cent per kilometer. Tevens zouden er voortaan betere afspraken worden gemaakt voor startende docenten. Zo moet er op alle scholen een goed begeleidingsplan komen voor tenminste drie jaar, om nieuwe docenten binnen boord te houden en ze wegwijs te maken in het onderwijs. Een prima toegift die ervoor zorgde dat de eerder geplande stakingsdag acuut werd afgeblazen.

Onder andere de werkdruk, minder goede begeleiding en de ontoereikende lonen zouden voor één op de vijf starters de reden zijn om binnen vijf jaar te stoppen met lesgeven. Een belangrijke groep van gedreven onderwijsmensen die we keihard nodig hebben lopen we hiermee mis. Maar dat zijn echter nog niet de enige redenen. Tegelijkertijd met het bericht van de loonsverhogingen las ik namelijk in het AD het verhaal van de aanstaande leerkracht, Merijn Siep. Hij had het eerste jaar aan hogeschool Windesheim goed doorlopen. Alle leerdoelen waren gehaald en hij had niets dan lof mogen ontvangen tijdens zijn stages. Toch moest hij zijn opleiding tot leraar staken, omdat hij voor de derde keer de taaltoets niet had gehaald. Hij had twee fouten te veel in de toets die niet op alle pabo’s verplicht is, maar toevallig wel op Windesheim. Het was de laatste kans geweest om zijn studie als gemotiveerde leraar voort te zetten.

De directeur van de opleiding vond het ‘verdrietig’ voor de leerkracht in spé, maar beriep zich tevens op de maatschappelijke opdracht om het algemene niveau van het onderwijs te verhogen. Rekenen en taal zijn immers de pijlers van gedegen onderwijs. Aan de kwaliteit mag niet worden getornd, vond ook Karin van Weegen, als voorzitter van het Landelijke Overleg Lerarenopleidingen Basisonderwijs. Ondanks de bijkomende vervelende gebeurtenissen die Merijn Siep troffen - hij had burn-outklachten en er was een overlijden binnen zijn familie ten tijde van de toetsen - bleef hij een zogenaamd nummertje dat niet voldeed aan de eisen van de opleiding. Al zijn enthousiasme, gedrevenheid en eerder behaalde goede beoordelingen ten spijt.

Het kenmerkt de huidige toets- en afrekencultuur die, lijdend onder jarenlang kabbelend onderwijsbeleid vanuit Den Haag, meer en meer breed inzet op enkel effectiviteit, waar aan de andere kant juist meer om maatwerk wordt gevraagd. Deze student zou dan ook, ondanks het (nog) niet behalen van de taaltoets, meer kansen moeten krijgen. Hij zou bijvoorbeeld voorwaardelijk door mogen gaan en bewijzen dat hij voor het einde van het vierde jaar de gewenste taaltoets alsnog voldoende afsluit. Extra aandacht tijdens de voorbereidingen van taalopdrachten zouden hem ook kunnen helpen om de leerlingen de gewenste taalvaardigheden aan te leren, mogelijk met behulp van een stagebegeleider. Een poll op de site bij het nieuwsbericht liet zien dat mijn, blijkbaar niet-populaire, mening slechts gedeeld wordt door twintig procent van de 9485 stemmers. (Meer) kansen bieden, kijken naar wat er wél goed gaat en vooruit denken in oplossingen zitten blijkbaar nog niet zo in ons gezamenlijke systeem, waar de afrekencultuur lijkt te floreren als nooit tevoren.