DENK: de anti-held van niet-witte Nederlanders

Het nieuws dat Sylvana Simons zich bij Denk voegt – de partij van Tweede Kamerleden Selçuk Öztürk en Tunahan Kuzu – lijkt iedereen te verrassen. In de media wordt er overwegend met kritiek en hoon gereageerd, maar uit andere hoeken schalt er steeds luider lofzang voor de politieke groep. Ondanks de dubieuze standpunten omtrent president Erdogan , homoseksualiteit en abortus (om maar een paar te noemen). Dat doet de vraag rijzen waarom hun populariteit blijft stijgen, vooral bij niet-witte links-georiënteerde Nederlanders en activisten.

Ik zie het overal om me heen, van hoog tot laag opgeleid, van laag tot midden en hogere sociale klasse: ‘eindelijk eens iemand die onbeschaamd opkomt voor de rechten van minderheden’, ‘geen ‘knuffelallochtonen van de PvdA maar mensen die zeggen waar het op staat’. Men lijkt te hunkeren naar een vertegenwoordiger die onbeschroomd en hartstochtelijk misstanden aankaart en terecht stelt: ‘mogen wij ook eens boos zijn?’

Het doet me denken aan een archetype uit de literatuur en film, de geliefde anti-held. Holden Caulfield, in de Catcher in the Rye, Jay Gatsby in The Great Gatsby, Jordan Belfort in the Wolf of Wall Street, de Nederlandse Stijn uit Komt een vrouw bij de Dokter. Het valt op (naast dat het vaak mannen zijn) dat het personages zijn die bedenkelijke principes en  karaktereigenschappen hebben, maar de snaar van onvrede – of misschien wel een heimelijke hunkering – zo weten te raken dat het niet uitmaakt. Andere theorieën stellen dat we in onze anti-helden de lelijkste kanten van onszelf weerspiegeld zien. De aanwezigheid van die eigenschappen in hen, zou betekenen dat er nog hoop is voor ons.

DENK profileert zich als een partij tegen de verruwing en verrechtsing (al is uit hun manifest niet op te maken precies hoe dat gerealiseerd moet worden), die het aandurft zich uit te spreken over racisme en discriminatie in Nederland. Zij laten zich gelden voor de gemarginaliseerde groepen in de samenleving. En dat allemaal niet alleen voor islamitische, maar alle etnische minderheden doen, wat gezien het huidige klimaat hoognodig is.

Als een minister-president stelt dat ‘Zwarte Piet, zwart is en zo blijft’, en gediscrimineerde minderheden zich maar ‘moeten invechten’. Als groepen mensen geracialiseerd en gestigmatiseerd worden. Als er rapporten zijn over stelselmatige discriminatie en etnische profilering – die al decennia aantonen dat Nederland een institutioneel probleem heeft –  zonder dat er maar één politieke partij is die nadrukkelijk, onomwonden en consequent stelling durft te nemen om daadwerkelijk verandering te bewerkstelligen, is het niet vreemd dat mensen zich scharen achter een partij die dat wel doet. Al zij het op een populistische wijze, met retoriek die de PVV niet zou misstaan.

Ze zeggen dat de duivel die je kent beter is dan het alternatief, en de Nederlandse politieke partijen hebben keer op keer bewezen dat ze niet te vertrouwen zijn, en voor velen door hun onstandvastigheid een vreemde zullen blijven.

Met de charismatische heren van DENK – en nu ook de strijdlustige Simons – is het alsof je als uitgedroogde in de woestijn niet alleen gevonden wordt, maar de redder in nood je op ridderlijke wijze naar de onuitputtelijke bron brengt om eindeloos van te mogen drinken.

DENK heeft zich kunnen manifesteren en nestelen in de geest en het hart van wat je de ‘boze bruine burger’ zou kunnen noemen, die gegrond woedend, ontsteld, en teleurgesteld is. Met een politieke partij die zijn belangen wil behartigen, lijkt het tij te keren.

Het is niet meer bedelen om gelijkwaardigheid, of uitleggen waarom je die verdient. Het is nemen wat je toekomt. De grote vraag bij de duivel is alleen altijd – zelfs wanneer je hem kent – hoeveel het je gaat kosten?