Demonstratierecht kalft af in Nederland, constateert Mensenrechtencollege

Het wordt in Nederland steeds moeilijker om te demonstreren. Daarmee wordt een van de belangrijkste grondrechten van burgers aangetast. Het College voor de Rechten van de Mens, dat de naleving van burgerrechten controleert, stelt dat de overheid demonstraties moet faciliteren in plaats van tegenwerken. "Het opleggen van beperkingen mag alleen als dat echt noodzakelijk is en moet gebeuren op de minst ingrijpende manier. Inzet van strafrechtelijke instrumenten om de organisatie van een demonstratie te verhinderen is een extreem zwaar middel dat niet makkelijk te rechtvaardigen valt."

Het college reageert daarmee op de veel bekritiseerde actie van justitie om klimaatactivisten thuis te intimideren. Politieagenten arresteerden vorige week in alle vroegte zes klimaatactivisten wegens 'opruiing' omdat ze hadden opgeroepen tot een demonstratie op de Utrechtse Baan in Den Haag. Deze autoweg vormt een verbinding tussen het ministerie van Economische Zaken en het parlement. 

Bij de protestactie van zaterdag, waarbij demonstranten een einde eisen aan het subsidiëren van fossiele energie, ging de politie over tot massa-arrestaties. "Uit de arrestaties blijkt dat het demonstratierecht ernstig onder druk staat. In totaal zijn er 768 mensen aangehouden bij het klimaatprotest, waaronder twee journalisten," verklaart het college.

Het mensenrechteninstituut constateert dat de overheid ook nog eens met twee maten meet als het om protestvrijheid gaat.

"Het recht om te demonstreren is van groot belang voor een democratische samenleving. Zo kunnen mensen meepraten in het publieke debat, aandacht vragen voor bepaalde onderwerpen en kritiek, ideeën en meningen laten horen. Het is dan ook aan de overheid om het demonstratierecht van iedereen te garanderen. Of het nu boeren zijn die demonstreren tegen stikstofbeleid dat het klimaat moet beschermen of klimaatactivisten die pleiten voor sneller overheidsoptreden om klimaatverandering tegen te gaan, de overheid moet het recht van beide groepen demonstranten gelijk beschermen en verwezenlijken. Er mag niet met twee maten gemeten worden. Daarvan lijkt echter wel sprake te zijn: een demonstratierecht-expert Berend Roorda (Rijksuniversiteit Groningen) merkte op dat klimaatactivisten en Black Lives Matter-demonstranten onevenredig hard worden aangepakt in vergelijking met andere demonstranten, zoals Farmers Defence Force." 

Het college wijst er ook op dat het voorkomen van hinder niet automatisch een geldige reden is voor het verbieden van demonstraties. Het is nu eenmaal eigen aan protest dat daardoor hinder ontstaat. "De overheid moet altijd kiezen voor de minst ingrijpende maatregel die zij tot haar beschikking heeft."