Deep Canvassing, het gesprek aangaan om extreemrechts uit de gemeenteraden te houden

Bij de landelijke verkiezingen in maart 2021 stemden 2 miljoen Nederlanders op een extreemrechtse partij. Linkse partijen verloren. De kans is groot dat dit zich bij de gemeenteraadsverkiezingen van 17 maart 2022 gaat herhalen. Of je nu actief bent in een actiegroep, vakbond of NGO, zonder een linkse meerderheden in de politiek zijn je linkse idealen overgeleverd aan kneiter rechtse politici. Van duurzame energie, wonen, werk, tot hulp aan vluchtelingen; steun in gemeenteraden is cruciaal. Het vreemde is dat veel campaigners en activisten de verkiezingen overlaten aan politieke partijen. NGO’s, vakbonden en actiegroepen moeten zo snel mogelijk gaan nadenken over wat zij kunnen doen om extreemrechts zijn kiezersbasis te ontnemen. Een strategie is door aan te bellen en het gesprek met extreemrechtse kiezers aan te gaan. Letterlijk.

Peilingen wijzen uit dat je extreemrechtse kiezers in alle delen van de samenleving tegenkomt. Niettemin zet de groep witte economisch achtergestelde mensen de toon in het publieke debat, terwijl het grote percentage economisch achtergestelde en praktisch opgeleide mensen van kleur vaak juist over het hoofd wordt gezien. Wie goed luistert naar wat extreemrechtse kiezers te zeggen hebben, hoort vaak frustratie en onzekerheid over de toekomst.

Een van de redenen die hiervoor wordt gegeven, is https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/arm-geboren-en-toch-opklimmen-nederland-was-ooit-kansenkampioen-maar-ongelijkheid-is-gegroeid~bdbe7123/een neergang van de sociale mobiliteit. Extreemrechts laat hier fictionele racistische en xenofobe frames op los, die door een grote groep witte mensen wordt geloofd. Denk bijvoorbeeld aan het tekort aan sociale woningbouw, waarvan niet vluchtelingen maar destructief VVD-beleid de oorzaak is.

Een aantal linkse politieke partijen en organisaties hanteren als reactie op de groei van extreemrechts de ‘Ewald Engelen methode’: ze negeren of bagatelliseren racisme en xenofobie en zien ‘wokeism’ als een afleiding van de strijd tegen armoede. In een poging ‘de gewone man’ te pleasen , worden extreemrechtse frames niet weersproken en soms zelfs herhaald. Maar deze methode werkt niet. Extreemrechts groeit al jaren terwijl bijvoorbeeld de SP verlies na verlies lijdt. Recentelijk liep zelfs een deel van het electoraat van de Partij van de Dieren over naar Baudet vanwege zijn corona-standpunten.

In plaats van te negeren of mee te buigen zullen we extreemrechtse kiezers moeten overtuigen (weer) links te worden. Een van de sleutels daartoe is het wegnemen van de haat jegens Nederlanders met een migratieachtergrond. Er zijn succesvolle anti-racismecampagnes in Nederland; KOZP en de BLM-beweging hebben het publieke debat in Nederland voorgoed gekanteld. Alleen de 2 miljoen extreemrechtse kiezers bereiken ze niet, en dat is ook niet hun taak. Mijn vraag is daarom: met welke campagnestrategie kunnen de witte mensen in de sociale beweging deze groep weer terugwinnen?

Ga het gesprek aan Gesprekken van mens tot mens. Ze zijn bewezen de meest effectieve manier om mensen te overtuigen, mits ze gebaseerd zijn op het juiste verhaal en stramien. Wie op die manier veel mensen wil bereiken, zal letterlijk langs duizenden deuren moeten gaan. Deep Canvassing heet dat in vakjargon. Op basis van diepgravend onderzoek in de VS naar Deep Canvassing rondom onderwerpen zoals bijvoorbeeld transfobie, blijkt dat je 10% van de mensen die je spreekt van mening kan laten veranderen. Dat lijkt weinig, maar is desondanks honderd maal effectiever dan flyers, stickers, posters, linkse memes of dure TV-reclames.

Het meest sprekende succes vond plaats tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2020. Onderzoek onder stemmers in de VS wees uit dat een Race Class Narrative het meest overtuigende verhaal was om Trump-stemmers terug te winnen. Dit bestond uit de volgende stappen: 1. Racisme benoemen als verdeel en heers tactiek. 2. Dit koppelen aan sociaaleconomische problemen, en 3. Altijd alle benadeelde groepen noemen, dus bijvoorbeeld naast etnische of religieuze minderheden ook de oudere witte arbeiders. Met dat verhaal ging Pennsylvania Stands Up zo’n 400.000 gesprekken aan en droeg daardoor bij aan de overwinning van Biden in die staat.

Terwijl deep canvassing in veel landen bij het standaardrepertoire van de sociale beweging hoort, is het in Nederland zeldzaam. Wie het wel gebruikt in Nederland is de Voor 14 campagne van de FNV. Zij gingen het gesprek aan met mensen die werken voor een minimumloon, wat grotendeels vrouwen en mensen van kleur zijn.

In eerste instantie legden ook deze mensen de schuld voor hun slechte levenssituatie bij migranten en ‘uitkeringstrekkers’. Ze zeiden geen hoop te hebben in politieke verandering en stemden daarom extreemrechts of stemden niet. Cihan Ugural, campagneleider van Voor 14: “Wij vragen mensen naar hun mening en geven ze weerwoord als we het idee hebben dat ze de verkeerde de schuld geven van hun problemen. Want pas als je weerwoord geeft neem je mensen echt serieus. Juist door te benoemen dat er door de onderlinge verdeeldheid tussen armere groepen nooit verandering gaat komen, en racisme daarom niet te tolereren is, sla je een brug. Alleen samen gaan we problemen oplossen. We merkten daarnaast dat steeds meer mensen van kleur en vrouwen wegbleven van onze bijeenkomsten als we racistisch of seksistisch commentaar tolereerden. En dan zit je op het laatst met een kleinere groep van voornamelijk witte mensen in de zaal.”

Deep Canvassing uitgelegd Hoe zien die gesprekken eruit? In de door LHTBIQ+-activist David Fleischer ontwikkelde methode gaat het om gesprekken van slechts twintig minuten. Dit is aanzienlijk langer dan de gesprekken waarmee bijvoorbeeld politieke partijen langs de deuren gaan, gesprekken die vaak bedoeld zijn om mensen die het al met je eens zijn te bereiken. De door Fleischer voorgestelde gesprekken hebben een vast stramien:

1. Begin met de vraag hoe mensen op een schaal van een tot tien staan tegenover een bepaald onderwerp. Bijvoorbeeld moeten we van mensen die naar Nederland vluchten verwelkomen? 2. Gebruik een persoonlijk verhaal om de gevoelens van je gesprekspartner over dat onderwerp dieper te verkennen. Bijvoorbeeld een verhaal over hoe je zelf ooit een onveilige situatie moest ontvluchten. 3. Vraag je gesprekspartner naar een soortgelijk eigen verhaal. 4. Kom terug en maak de connectie met je beginvraag. Wat zeggen die persoonlijke verhalen over de politieke vraag over vluchtelingen? 5. Ga in op de zorgen die je gesprekspartner uit. 6. Stel de begin vraag opnieuw, waar staat je gesprekspartner op dit onderwerp nu op een schaal van een tot tien?

Zoals altijd, het lijkt simpeler dan het is. Het vraagt training en geduld om te leren hoe je deze gesprekken succesvol kan voeren. Want het betekent dat je soms ook met empathie moet kunnen reageren op diep kwetsende opmerkingen van je gesprekspartner. Iets wat voor mensen met een gemarginaliseerde identiteit traumatiserend kan zijn. Dit betekent dat organisaties die Deep Canvassing campagnes willen opzetten, moeten investeren in de selectie, training en coaching van weerbare vrijwilligers. Maar hé, niemand zei dat het makkelijk zou worden.

Wil jouw organisatie hiermee aan de slag? Neem dan contact met op met Trainerscollectief Stroomversnellers. We vertellen je graag meer over Deep Canvassing en denken graag met je mee over campagne voeren in het algemeen.