De zorgwekkende liefde tussen Airbus en China
Bovendien leert de ervaring dat China marktmacht doelbewust inzet voor politieke doelen.
Sinds december heeft de Chinese regering door het hele land een groot aantal Nationale Mobilisatiebureaus voor het Volksbevrijdingsleger geopend en zijn tegenover Taiwan gelegen steden begonnen met het bouwen of verbeteren van schuilkelders en een ''noodhospitaal in oorlogstijd'', aldus Chinese staatsmedia. Tijdens het Volkscongres in maart noemde de Chinese president Xi Jingping "de eenwording van het moederland", dat wil zeggen de vereniging met Taiwan, van essentieel belang voor zijn campagne om China groot te maken. Ook werd het defensiebudget met 7,2% verhoogd en droeg Xi zijn generaals op ''te durven vechten"', terwijl het Volkscongres nieuwe oorlogswetten aannam die kunnen worden ingezet tegen iedereen die zich verzet tegen de verovering van Taiwan. Kortom de voorbereidingen zijn onmiskenbaar.
Dat alles weerhield de Franse president Macron er niet van om, tijdens zijn recente bezoek aan Beijing, te zeggen dat Europa geen volgeling van Amerika moet zijn, zich niet moet laten meeslepen in conflicten tussen China en de VS. Wellicht was hij even vergeten dat een volgens de Chinese militaire doctrine mogelijke aanval op Amerikaanse legereenheden ertoe zou kunnen leiden dat de NAVO artikel 5 inroept zodat ook Frankrijk verplicht zou zijn Washington op enigerlei wijze te hulp te komen.
Op de terugreis naar Parijs had Macron het Chinese luchtruim nog amper verlaten of China begon een omsingingelingsoefening rond Taiwan. De ondermijning van de transatlantische eenheid werd hem door een keur van prominente Europese en Amerikaanse politici dan ook niet in dank afgenomen, een storm van kritiek barstte los.
Relatief stil bleef het in Europa over de uitbreiding van de samenwerking tussen de Europese vliegtuigbouwer Airbus en de Chinese luchtvaartindustrie. Nu levert Airbus al sinds 1967 helicopters aan China en strekt de coöperatie op vliegtuiggebied zich inmiddels onder meer uit tot gezamenlijke grondstoffeninkoop, component-design plus -fabricage, een eindassemblage-lijn van de A320- narrowbody-familie in Tianjin en een (interieur) afwerkings- en leveringscentrum voor de A330 en A350, beide wide-body vliegtuigen. Zodoende omvat het strategische partnerschap tenminste 10 Chinese juridische entiteiten, waaronder vijf joint ventures met staatsgecontroleerde en defensiegerelateerde bedrijven. Zoals met AVIC (Chinese Aviation Industry Corporation) dat zich primair richt op de ontwikkeling van de Volksbevrijdings-luchtmacht. Of neem Airbus Defence and Space, de defensie- en ruimtevaartdivisie van het consortium, dat in 1998 een partnerschap voor aardobservatie aanging met het remote sensing instituut van de Chinese academie van Wetenschappen. Hun joint venture leverde al meer dan 100 miljoen km2 satellietbeelden aan de Chinese overheid.
En dan is er verder onder meer het in Shenzhen gevestigde Airbus-China innovatiecentrum dat zich ook focust op in-flight connectivity (wifi) en Beidou, China's alternatief voor GPS dat een kernpijler vormt van Beijings militair-civiele fusieprogramma.
Niet alleen is China met 20% de grootste afzetmarkt van Airbus. Dankzij de toegenomen spanningen tussen Washington en Beijing heeft het in Toulouse gevestigde Airbus het marktaandeel in China kunnen vergroten tot 53%, ten koste van de Amerikaanse rivaal Boeing.
Maar die afhankelijkheid inclusief die van meer dan 200 Chinese toeleveringsbedrijven biedt Beijing naast toenemende invloed op de besluitvorming van de Europese vliegtuigfabrikant ook meer toegang tot geavanceerde Airbus technologie en kansen op industriele spionage. Bovendien leert de ervaring dat China marktmacht doelbewust inzet voor politieke doelen.
EU-commissie voorzitter Ursula von der Leyen, die Beijing samen met de Franse president bezocht, pleitte in een daaraan voorafgaande speech tegen ontkoppeling van de EU-China relatie maar voor het afschermen van de aan economische afhankelijkheid verbonden risico’s.
‘Wij weten dat er gebieden zijn waar handel en investeringen risico's inhouden voor onze economische en nationale veiligheid, vooral in de context van China’s expliciete versmelting van militaire en commerciële sectoren. Dit geldt voor sensitieve technologieën, dual use goederen of zelfs investeringen die gepaard gaan met gedwongen technologie of kennis overdracht[…]We moeten ervoor zorgen dat het kapitaal, de expertise en de kennis van onze bedrijven niet worden gebruikt om de militaire en inlichtingencapaciteiten te versterken van systemische rivalen .’
Aldus Von der Leyen die, in tegenstelling tot Macron en zijn handelsdelegatie, koeltjes door de Chinese regering werd ontvangen. Noch Xi Jinping, noch Macron, ondanks diens herhaalde pleidooi voor Europese strategische autonomie, hadden aan haar betoog een boodschap. Ook het feit dat China inmiddels volgens het meest recente strategische concept van de NAVO ''onze belangen, veiligheid en waarden uitdaagt” en “streeft naar ontwrichting van de op regels gebaseerde internationale orde’’ werd met de mantel der handelsliefde bedekt. De verdere vervlechting van Airbus - waarin de Franse, Duitse en Spaanse overheden samen een belang van 25,9% hebben - met China werd onder het goedkeurend oog van Macron en Xi ondertekend.
Natuurlijk dient Europa de dialoog met Beijing te blijven zoeken. Mochten Macron en Von der Leyen echter een opzettelijke wortel -en-stokstrategie hebben gevoerd waarbij laatstgenoemde de bad cop speelde dan leidde dat niet tot de vervulling van het oorspronkelijke oogmerk: China bewegen om afstand te nemen van Rusland.
De Airbusdeal behelsde behalve de levering van 160 vliegtuigen en vestiging van een tweede eindassemblagelijn in China, ook de verkoop van 50, vooral voor de off-shore energiesector bestemde H160 multimissie helicopters. Uitermate geschikt dus voor dual-use. Net als de door Airbus geleverde satellietbeelden en de wide-body vliegtuigen die China reeds gebruikte voor de transport van peace keeping forces. Waarmee parachutisten dus ook naar Taipei kunnen worden gevlogen. Terwijl civiele heli’s evengoed kunnen worden getransformeerd in gevechtshelicopters. Te alarmistisch? Wellicht. Maar de diepe integratie tussen de civiele wereld en het Chinese militair-industriele complex lijkt ondanks eerdere waarschuwingen nog steeds niet echt tot Europa doorgedrongen.