De witte mannen van de Volkskrant

Afgelopen zaterdag bracht de Volkskrant een ‘special’ over de Eerste Wereldoorlog (4-1-2013, Boekenbijlage). Met veel bombarie werden we uitgenodigd om kennis te nemen van ‘de oercatastrofe van de 20ste eeuw’.

Negen pagina’s ging het over de verschrikkingen aan het front van de ‘Grote Oorlog’ met onder meer een stuk van Bert Wagendorp over de weerslag van deze gebeurtenissen op de naoorlogse literatuur: “ Voor het eerst was oorlog veranderd in een systeem dat was gericht op de massale vernietiging van het individu”.

Er waren gruwelijke fragmenten te lezen uit dagboeken van soldaten:  Gallipoli, 28 november 1917, “Het voorraaddepot ligt vol mannen met bevroren armen, benen en gezichten. Ze lijden ondraaglijke pijn, doordat hun bloed op temperatuur komt en door de bevroren lichaamsdelen begint te stromen”. Er was een accurate voorspelling van een journalist:  Berlijn, 18 augustus 1917, “Ik heb in het algemeen niet veel hoop voor de toekomst van de beschaving en de cultuur. Wat de joden betreft vrees ik een tijdperk vergelijkbaar met de donkere middeleeuwen.”

Een analyse van Paul Scheffer over waarom de Nederlanders juist deze oorlog moeten herdenken: “De geschiedenis van de twintigste eeuw wortelt in een drama dat geen deel uitmaakt van onze collectieve herinnering: de Eerste Wereldoorlog. Wil men die uitbarsting van vreugde en de daarop volgende desillusie begrijpen dan moeten we de horizon van het neutrale Nederland verlaten en nadenken over de gewelddadige doorwerking van deze gebeurtenissen elders in Europa: vooral in Engeland, Frankrijk, België, Oostenrijk-Hongarije, Rusland, Turkije en Duitsland. In veel landen van die landen maakte de Eerste Wereldoorlog waarschijnlijk een grotere indruk dan de Tweede.”

Ik heb al deze artikelen met veel interesse gelezen. De Eerste Wereldoorlog is inderdaad zoals de heer Scheffer ook zegt een ‘oercatastrofe’ waarvan de gevolgen vandaag de dag nog steeds worden gevoeld. Dit zijn wijze woorden, maar ze verliezen totaal aan betekenis als, ten eerste, de gebeurtenissen waarvan men zegt dat er een fundamentele werking van uit gaat niet  of slechts gedeeltelijk worden benoemd en er ten tweede geen link wordt gemaakt met de doorwerking daarvan in de huidige tijd.

Want toen ik de laatste pagina omsloeg, dacht ik: is dit het? Heeft de Volkskrant werkelijk een special over de Eerste Wereldoorlog uitgebracht, zonder de Armeense genocide? Hoe kan het zo zijn, als je hebt over mensenleed en vernietiging, dat je dit passeert?

Zou de Volkskrant ook een special over de Tweede Wereldoorlog maken zonder de Holocaust? Nee, absoluut niet. Dat zou het einde zijn van de ‘westerse beschaving’. Daarom is wat ze nu hebben geflikt een schande, werkelijk niet te vatten. De Eerste Wereldoorlog is gereduceerd tot een ‘Europese burgeroolog’. Het Oosten komt er überhaupt bijna niet in voor. Het wordt slechts een enkele keer aangestipt, alsof het een bijzaak was in de oorlog.

Dit terwijl de Eerste Wereldoorlog juist in de Balkan is begonnen; tot de Russische revolutie heeft geleid; de ineenstorting en verdeling van het Osmaanse rijk heeft bespoedigd enzovoort. Dit zijn allemaal gebeurtenissen waar de regio nog steeds zwaar onder gebukt gaat.

Hoe kan je al het geweld in het Midden-Oosten verklaren, zonder bijvoorbeeld te wijzen op het geheime Sykes-Picot uit 1916 verdrag waar we die fantastische – met de liniaal getrokken – grenzen aan hebben overgehouden. Hoe kan je niet hebben over de Balfour Declaration uit 1917, waar de Joden een ‘nationaal tehuis’ werd beloofd? Je hoeft vandaag de kranten maar open te slaan om te zien wat de gevolgen daarvan zijn: Syrië, Irak, Koerdistan, Palestina, Turkije, Israël (vul maar in, de lijst is lang). 

Als historicus weet ik dondersgoed dat er een keuze gemaakt moet worden in hoe het verleden wordt weergegeven. Maar een keuze die zo eurocentrisch is, dat zelfs de eerste Holocaust van de twintigste eeuw uit het zicht verdwijnt, is niet te verkroppen. Het wordt tijd dat al die witte mannen bij de redactie van de Volkskrant de confrontatie met de ‘ander’ in hunzelf beginnen aan te gaan. De ‘niet-westerse allochtoon’ moet erkend worden als een volwaardig onderdeel van de Nederlandse samenleving én geschiedenis. Als je bang bent om daarmee de PVV-lezer te verliezen, so be it .