De West Bank: een jaar van inperkingen en controle

Hier volgen een aantal onrustbarende ontwikkelingen op de West Bank van het afgelopen jaar die in de mainstreammedia in het algemeen weinig aandacht hebben gekregen.

1. Reizen tussen steden is problematisch geworden. Dat geldt in de eerste plaats voor reizen van de West Bank naar Jeruzalem. Maar weinig mensen mogen passeren; met zeldzame uitzonderingen krijgen Palestijnse arbeiders geen vergunningen meer om in Jeruzalem of in Israël te werken. Maar ook het verkeer binnen de West Bank zelf is onvoorspelbaar geworden. Regionale – en soms zelfs lokale – verplaatsingen kunnen urenlange vertragingen opleveren of mensen dwingen tot ingewikkelde omwegen. De gevolgen laten zich voelen in alle domeinen van het dagelijks leven: economie, onderwijs, gezondheidszorg, familiebezoek en nog veel meer.

2. Internationaal reizen is ook gecompliceerd. De Allenbybrug naar Jordanië – momenteel de enige uitreisroute voor Palestijnen uit de West Bank – is onvoorspelbaar. Er bestaan allerlei “facilitatie”-diensten en extra betaalopties om de doorgang langs drie autoriteiten (de Palestijnse Nationale Autoriteit, Israël en Jordanië) draaglijker te maken. Toch kan de brug plotseling worden gesloten, om redenen die variëren van “veiligheid” tot stakingen van personeel. Voor wie een vlucht vanuit Amman moet halen, wordt de hele onderneming zenuwslopend.

3. Steeds meer gebieden binnen de Westelijke Jordaanoever raken afgesloten voor Palestijnen. Begin dit jaar werden tienduizenden vluchtelingen verjaagd uit drie vluchtelingenkampen in het noorden van de West Bank. In de Jordaanvallei worden straks tientallen kilometers nieuwe Muur aangelegd, waardoor boeren van hun land worden afgesneden. De zogenoemde “seam zone” tussen de Muur en de Groene Lijn – de internationaal erkende grens tussen Israël en de Westelijke Jordaanoever – beslaat ongeveer 9% van de Westelijke Jordaanoever. Dit gebied wordt steeds minder toegankelijk voor Palestijnen, en bewoners kampen met problemen rond verblijfsstatus en bewegingsvrijheid. Veel mensen, onder wie schoolkinderen, vermijden reizen langs nederzettingen omdat dat gevaarlijk is. Het gevolg is dat Palestijnen steeds verder worden teruggedrongen naar dichtbevolkte stedelijke centra en hun directe omgeving.

4. Tijdens twee jaar van vernietiging en dodelijk geweld in Gaza was er op de West Bank nauwelijks ruimte voor publieke vieringen. Hoewel de situatie in Gaza nog steeds uiterst zorgwekkend is, is er op de West Bank iets meer ruimte voor festiviteiten, zoals nu de kerstvieringen in Bethlehem. Deze vieringen zijn ingetogen en leggen zowel nadruk op de Palestijnse cultuur als op de christelijke boodschap. In bredere zin zijn er steeds meer initiatieven die erop gericht zijn de Palestijnse realiteit, cultuur en verhalen weer tot leven te brengen.

5. Veel mensen vrezen dat wat in Gaza is gebeurd een voorbode is van wat de Westoever te wachten staat. De sfeer is er een van voorzichtigheid en waakzaamheid. Constante Israëlische surveillance – via camera’s, gezichtsherkenningstechnologieën en andere hightechmiddelen – in combinatie met een allesomvattend vergunningensysteem en de aanwezigheid van collaborateurs, maakt van de Westelijke Jordaanoever in toenemende mate een totalitair bezettingsregime. Mensen gaan ervan uit dat de Israëlische autoriteiten alle details van hun persoonlijke leven kennen. Met Gaza is de West Bank een laboratorium geworden voor het testen van militaire technologieën – technologieën die, ondanks de verwoesting en repressie die zij veroorzaken, de Israëlische militaire exportindustrie en economie ondersteunen.

6. Tegen deze achtergrond ondersteunen moedige Israëlische en internationale vrijwilligers Palestijnse boeren, met name in de Jordaanvallei en in gebieden ten zuiden van Hebron, ten oosten van Ramallah en in het noorden van de West Bank. Op klassieke niet-gewelddadige wijze begeleiden en beschermen zij Palestijnse herders, bedoeïenen en olijvenplukkers tegen jonge kolonisten die vaak confrontaties proberen uit te lokken. Deze confrontaties “rechtvaardigen” vervolgens ingrijpen van het Israëlische leger, wat leidt tot arrestaties (of deportaties) van vrijwilligers en soms tot het afsluiten van land op zogenoemde veiligheidsgronden – feitelijk een voorbereiding op overname. Internationale hulporganisaties ondervinden steeds grotere moeilijkheden om vergunningen te krijgen voor hun personeel om op de West Bank te werken, laat staan in Gaza. Tegelijkertijd blijft internationale aanwezigheid essentieel voor de bescherming van burgers.

7. Dit brengt ons naar een ander opvallend fenomeen: het toenemende samengaan van leger en kolonisten. Het onderscheid tussen beide vervaagt steeds meer. Gewapende kolonisten houden Palestijnse auto’s staande voor controles, en nederzettingen worden vaak bewaakt door kolonisten in legeruniform. In de afgelopen jaren zijn meer dan 120 outposts opgericht, meestal kleine, geïmproviseerde constructies op heuveltoppen om van daaruit Palestijnse dorpen of boeren lastig te vallen. Deze outposts worden vervolgens “beveiligd” door het leger en uiteindelijk gelegaliseerd tot nederzetting. Datzelfde proces deed zich voor bij sommige van de 19 nieuwe nederzettingen die enkele dagen geleden zijn gelegaliseerd door de Israelische regering.

8. Er heerst een duidelijk gevoel van urgentie onder de nationalistische rechterzijde (een meerderheid) in Israël. Men probeert maximaal te profiteren van Trumps termijn, waarin kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever is toegestaan, zo niet actief aangemoedigd, ook nu binnen delen van de MAGA-beweging scheuren zichtbaar worden in de steun voor de politiek van Israël.

9. Economisch blijven Palestijnen kwetsbaar. De Palestijnse economie is afhankelijk van de Israëlische. Palestijnse banken kunnen internationale transacties uitsluitend via Israëlische banken uitvoeren. Veel gezinnen zijn afhankelijk van salarissen van de Palestijnse Autoriteit, maar ontvangen slechts een deel van wat hun toekomt. Politiek zwak is de PNA aangewezen op internationale financiële steun, die sterk is afgenomen. Tegelijkertijd worden mensen steeds meer richting digitale financiele transacties geduwd, wat een groot probleem vormt voor wie niet vertrouwd is met computers of smartphone-technologie.

10. Ten slotte een opvallende non-ontwikkeling. Het zou voor de hand liggen dat de West Bank een belangrijke rol speelt bij de wederopbouw van Gaza. Palestijnse professionals en instellingen op de Westelijke Jordaanoever zijn daar goed toe gepositioneerd: ze delen taal, cultuur, nabijheid, vertrouwen en vakkennis. Israëls politiek van volledige scheiding tussen Gaza en de Westelijke Jordaanoever verhindert deze samenwerking, terwijl de VS de issue laten gaan. Daardoor blijft een vitale en natuurlijke vorm van Palestijnse solidariteit en wederopbouw bewust geblokkeerd.