De weg naar vrijheid loopt over bestaanszekerheid

In de politiek kom je twee soorten politici tegen. Eén die voorvechter is van de individuele vrijheid en één die strijdt voor sociale rechtvaardigheid. Tegen ongelijkheid. Het was pas dat ik deze ogenschijnlijke tegenstelling in een context kon plaatsen toen ik las dat de weg naar vrijheid over het pad van bestaanszekerheid gaat en dat men om echt vrij te zijn een bepaalde mate van bestaanszekerheid moest genieten.

Vergeef me, maar als jurist was mijn lectuur vooral afkomstig van rechtsfilosofen. Deze openbaring kwam dus vrij laat. Heel erg vind ik dat niet, want zoals een oude mentor altijd tegen me zei: ‘’Het draait om de praktijk, niet de theorie’’. Het is niet alsof ik als kleinkind van een gastarbeider dit niet zelf al had gezien. Tuurlijk wel. De buitengewoon fascinerende werking van sociale mobiliteit, de verheffing in de praktijk. En de vrijheid die dit met zich meebrengt.

De fabel van de meritocratie Meritocratie is een moeilijk woord wat betekent dat je je eigen succes vooral aan jezelf te danken hebt. Met andere woorden, als je niet succesvol bent dan is dat vooral je eigen schuld. Een beperking hebben of niet voldoen aan hokjes, eisen en andere systeemtypes komt voor je eigen rekening. Het is allemaal je eigen schuld als je niet of moeilijk mee kunt doen. Nog een mooie afgelopen week op twitter: ‘Armoede is een mentaliteit’. Of de markt lost het wel op-gedachten. Geloof in een meritocratie heb ik nooit gehad.

Het idee dat jij je eigen geluk en ongeluk, succes en falen zelf compleet in de hand hebt, is te dominant geworden en werkt polariserend. Zo zou volgens de Haagse VVD de druk op de wijken in de Hofstad komen door ‘kansarme allochtonen’.

Ten eerste een bijzondere stigmatisering, maar ook een blijk van bestuurlijke apathie. Als je constateert dat mensen worstelen met meekomen in de maatschappij, als je constateert dat ze kansarm zijn, doe daar dan wat aan. En zet vooral niet mensen categorisch weg.

Of de houding tegenover bijstandsgerechtigden. Het idee dat de bijstand alleen maar bestaat omdat mensen niet willen werken en dat wij hen geld uitdelen, een dienst bewijzen door ze te spekken en al die heisa die daarover gecreëerd wordt. Neen vriend, de bijstand is geen gunst maar een recht.

Bestaanszekerheid is essentieel Hoe succesvol zulke polarisering politiek-strategisch ook uitpakt, in de praktijk betekent het vooral dat liberalen zich niet of nauwelijks druk maken om armoede- en schuldenproblematiek. Niet oprecht tenminste. En niet structureel. Of hebben jullie Mark Rutte in de afgelopen 10 jaar deze problemen en worstelingen van mensen horen bombarderen tot nummer één van zijn politieke agenda?

Andersom maak ik me wel degelijk druk om mensen die niet kunnen zijn wie ze zijn of uitgesloten worden vanwege hun geaardheid, hun afkomst of hun religie. De vrijheid om keuzes te maken is belangrijk. Maar een leven hebben waarin dat kan omdat je voldoende zekerheid hebt en de basis in orde hebt, is hiervoor een vereiste. Of laat ik het anders zeggen: het maakt zaken toch een stuk gemakkelijker.

De veranderende wereld waarin door technologische vooruitgang grote bedrijven complete markten domineren, waardoor de positie van werknemers steeds meer onder druk komt te staan, heeft een ander geluid nodig. Een wereld die geteisterd wordt door (burger)oorlogen heeft een humane wereldvisie nodig. Een radicaal ander mens- en wereldbeeld waarin compassie met nieuwe medelanders voorop staat. De samenleving als geheel op nummer één. Een samenleving waarin mensen pas echt vrij kunnen zijn, als hun bestaanszekerheid is gegarandeerd.

Stem voor zekerheid 17 maart 2021 worden weer landelijke verkiezingen gehouden. Dan stemmen we op partijen die zo goed mogelijk onze belangen vertegenwoordigen. Een overtuigende keuze voor partijen die staan voor bestaanszekerheid is hard nodig. Juist nu in crisistijd.