De vrouwen van Zuid-Kivu, Congo

Het was januari 2010. Met de Kamercommissie voor Buitenlandse Zaken bracht ik een bezoek aan Congo. In Zuid-Kivu werden we langs de kant van de weg opgewacht met een groot spandoek. Toen de colonne auto’s in zicht kwam, zwelde het gejubel aan uit honderden kelen. Sterke, vrolijke vrouwen. Zo leek het. Maar al snel kwam het ene verhaal na het andere. Steeds schokkender. Over verkrachting, verminking en verstoting.

Rebellen en regeringssoldaten gebruikten al jaren het wapen van de seksuele mishandeling. Ik zeg bewust ‘wapen’, want het gaat niet om incidenten, maar om het stelselmatig toepassen van verkrachting en genitale verminking als onderdeel van de strijd die groeperingen uitvechten om controle over land en mineralen. Misdaden tegen de menselijkheid. Verkrachting en genitale verminking was de manier om angst te zaaien, de lokale bevolking te intimideren en onderdrukken en om lokale gemeenschappen te verscheuren. Voor de vrouwen in kwestie bleef de nachtmerrie namelijk niet beperkt tot het slachtofferschap van de gruwelijke misdaden. Zij werden door hun man de rug toegekeerd en door het dorp verstoten.

De vrouwen werden beroofd van hun hele bestaan. Maar dankzij andere vrouwen, zoals Justine Masika Bihamba, kregen zij weer een leven terug. Zij, en anderen met haar, startten projecten om de vrouwen op te vangen, medisch en psychisch te verzorgen, hun relatie te herstellen en om de dorpen en stammen hun eigen vrouwen weer te laten accepteren. Dat lukte. Van verstoten slachtoffers werden de vrouwen krachtige pijlers van de eigen gemeenschap. En zo kon het komen dat wij werden ontvangen met enthousiast gejubel, met kracht, met zelfbewustzijn.

De situatie in Congo is al decennia uitzichtloos. Maar er zijn lichtpuntjes. Justine is beroemd, ze ontving de Mensenrechtentulp van de Nederlandse regering. Maar om haar heen twinkelen vele sterren van de hoop. De hoop dat op een dag de vrouwen van Congo hun land uit de modder en ellende omhoog zullen trekken.

De vrouwen van Zuid-Kivu. Kwetsbaar en slachtoffer. Maar met dank aan andere, indrukwekkende sterke vrouwelijke leiders, hopelijk in de toekomst de dragers van de vrede en ontwikkeling van één van de meest instabiele, gevaarlijke regio’s ter wereld. Vandaag is voor mij de dag van die hoop.