De Volkskrant als spiegel van de tijdgeest

De Volkskrant van dit weekend publiceert een uitgebreid profiel van de Britse agitator Tommy Robinson, die momenteel bromt in een Britse gevangenis. Uiterst rechts in de hele wereld heeft een lawaaierige protestbeweging op gang gebracht tegen dit zogenaamde onrecht. Ook in Engeland zelf vinden demonstraties voor zijn vrijlating plaats. Een daarvan werd toegesproken door Geert Wilders.

Patrick van Ijzendoorn schetst het portret van een working class hero , die vermalen dreigt te worden tussen de tandwielen van de elitestaat. Tommy Robinson vertegenwoordigt de normen en waarden van het Engelse volk tegenover de van hun vaderland losgezongen machthebbers, want die laten toe dat de islam langzaam maar zeker de macht overneemt in Engeland.

Rechtbankverslaggeving Eerst de feiten: Tommy Robinson heeft een veel bekeken privé-tv-kanaal op Facebook. Hij is met zijn camera vaak te vinden bij processen waar verdachten van meestal Pakistaanse afkomst terecht staan voor seksuele uitbuiting van blanke minderjarigen. Dat heeft de rechter hem verboden. Toen hij niettemin doorging, kreeg hij detentie. Robinson zit tien maanden onder de pannen want er trad ook nog een voorwaardelijke straf in werking.

Dit alles heeft te maken met de in de afgelopen eeuwen tot stand gekomen regels rond rechtbankverslaggeving. Wie een Britse krant opslaat zal merken dat daar nooit maar dan ook nooit een verdachte als dader wordt aangemerkt. Wie dat doet, kan een douw van de rechter verwachten want iedereen is onschuldig tot het vonnis is geveld. Aan de andere kant staan zulke verdachten wel met volledige naam en adres in de krant wat bij ons weer not done is. Net als in het Verenigd Koninkrijk is in Nederland het fotograferen in de rechtbank – zeker van verdachten – niet toegestaan. De media in ons land behelpen zich daarom met tekenaars.

Het Verenigd Koninkrijk kent een jury van burgers die het schuldig of onschuldig moet uitspreken op grond van een samenvatting van de zaak door de rechter. Het is van belang dat zij niet door agitatie, berichtgeving of commentaren van buiten worden beïnvloed. Anders is hun uitspraak niet zuiver.  Men lost dit op door de jury’s apart te zetten in ruimtes waar zij geen toegang krijgen tot de media en elke andere uiting die met de zaak te maken heeft. Ook mogen zij tot de zaak is afgelopen met geen enkele buitenstaander spreken. En de onderlinge discussies van de juryleden blijven het geheim van de raadkamer.

Stilte In het Verenigd Koninkrijk zijn de media aan tal van regels gebonden als het gaat om verslaggeving over de zaak zelf. Zo is elke poging strafbaar om uit te vissen, hoe juryleden tot een oordeel kwamen. De rechter kan zelfs stilte bevelen. Het gaat in ieder geval tegen alle regels voor een behoorlijke rechtspraak in als je probeert verdachten te filmen en aan de praat te krijgen buiten de rechtszaak om om de beelden vervolgens op het internet te zetten. Dat is beïnvloeding van de jury in optima forma. Tommy Robinson heeft zich daaraan schuldig gemaakt. Daarom zit hij. Hij negeert bewust de gebruiken rond de rechtsgang in het Verenigd Koninkrijk. Er is geen sprake van dat hij hier wordt geslachtofferd om de blanke werkende klasse een lesje te leren. En evenmin zien wij hier een elite aan het werk (kartel zou ons Thierry zeggen) die de moslims in de bescherming wil nemen. De rechter handhaafde gewoon de regels.

Gesundes Volksempfinden Natuurlijk mag men zich afvragen of die zo langzamerhand geen aanpassing behoeven. In de Britse media wordt dan ook vaak de vraag gesteld of zo niet de vrijheid van meningsuiting in gevaar komt. De behoorlijke rechtsgang zal er volgens veel waarnemers niet onder lijden  als de regels wat soepeler worden toegepast maar dan nog is het filmen en aanspreken van verdachten voor het gerechtsgebouw absoluut beyond the pale. Wat Robinson voorstaat noemen ze in Angelsaksische landen  mob justice. En ten onze hebben we het dan wel eens over het gesundes Volksempfinden, volgens de nazi’s de belangrijkste rechtsbron en wie er ook zo over denkt, wéét dus op wier schouders hij staat.

De Volkskrant roept Tommy Robinson, deze verstoorder van een behoorlijke rechtsgang uit tot het gezicht van de ontevreden Engelse onderklasse, dit kennelijk op grond van twittershitstorms en straatmanifestaties waarvan het maar de vraag is of die representatief zijn voor het gevoelen bij de Engelse onderklasse in het algemeen. Ultranationalisten en nieuwmodische fascisten hebben net als hun voorgangers in de jaren dertig de neiging om zich uit te roepen tot de stem des volks maar het is volstrekt onduidelijk of dat ook zo is.

Een soort profeet Het is duidelijk dat de auteur van het portret, Patrick van Ijzendoorn aan zijn water voelt dat de held van zijn verhaal een soort profeet is. Dat hield zijn laptop in beweging. Een paar citaten uit het artikel:

‘Waarom, vroeg Robinson zich eens af, wordt er neergekeken op onze protestmarsen, maar nooit op demonstraties van leden van de middenklasse, of van studentenprotesten die met geweld eindigen?’

‘Dat uitte zich bijvoorbeeld in de woede over de legertop die teruggekeerde soldaten niet beschermde tegen advocaten. De inmiddels uit zijn ambt gezette Phil Shiner bijvoorbeeld liep binnen met lucratieve processen waarin Irak-gangers nogal eens ten onrechte werden beschuldigd van oorlogsmisdaden. Nieuw is dit sentiment niet. Het doet denken aan het boek over de Eerste Wereldoorlog waarin wijlen militair historicus Alan Clark – tevens Tory-politicus, kasteelheer en sympathisant van hooligans – schreef dat de leeuwen (soldaten) werden geleid door ezels (officieren). Robinsons liefde voor de strijdkrachten bleek uit een actie waarbij hij in 2011 op het dak van het gebouw van de wereldvoetbalbond klom uit protest tegen het verbod voor de Engelse spelers om een klaproos (‘een politiek signaal’) te dragen op hun shirts.’

‘Het gaat in de vervallen steden om een nachtelijke botsing van culturen. In de nachteconomie zijn zulke mannen als taxichauffeurs of uitbaters van Kebab-eettenten oververtegenwoordigd en daarbij komen ze in aanraking met jonge, witte vrouwen uit de onderklasse met grote sociale problemen: gebroken gezinnen, financiële armoede, schoolverzuim, drugsgebruik en meer in het algemeen uitzichtloosheid. Het zijn problemen die uitgebreid zijn beschreven door de conservatieve commentator en voormalig gevangenispsychiater Theodore Dalrymple. Het is ook een wereld die Robinson kent van vroeger. Zijn aan drugs verslaafde nichtje was lang geleden het slachtoffer van zo’n seksbende in Luton.’

‘De staat is in de ogen van Robinson het domein van de door hem zo verfoeide middenklasse, van mensen die nooit hun zoon in uniform naar Irak zien vertrekken, die nooit een dochter hebben die ’s nachts als een makkelijke prooi door de straten van Rotherham zwerft. De middenklasse ook, die langzaam maar zeker bezit neemt van de voetbalstadions, de oude jachtterreinen van de Robinsons van deze wereld. Vanuit het egalitaire Nederland is het, ook voor oud-VVD-prominent Geert Wilders, lastig om te zien hoezeer ‘class,’ naast een afkeer van de islam, een rol speelt bij de drijfveren van dit enfant terrible.’

En zo wordt Tommy Robinson ondanks zijn in het artikel wel degelijk genoemde verleden als hooligan in Luton of zijn hypotheekfraude, toch neergezet als een dekselse kerel die de elite eens een poepie laat ruiken en zich niet zonder verzet laat slachtofferen. In de laatste alinea van het stuk zien wij hoe Tommy in zijn cel werkt aan zijn nieuwe boek. ‘In een brief vanuit de gevangenis dankt Robinson Hare Majesteit de Koningin voor de tijd die ze hem heeft geschonken om aan zijn volgende boek te werken, The Battle for Britain   geheten. Dat zal ongetwijfeld over de strijd tegen de islam gaan, maar ook over een klassenstrijd.’

In hetzelfde nummer van de Volkskrant analyseert Arie Elshout de nieuwe vluchtelingencrisis die dit weekend zoveel Europese leiders bij elkaar brengt. Deze  wordt niet veroorzaakt – zo schrijft hij – door de enorme aantallen die landen op de kusten van ons krakend continent maar door de groeiende macht van het populisme. Uit angst voor het electoraat buigen de leiders van de traditionele massapartijen met hen mee.

Elshout ook: ‘De populistische opmars moet het progressieve kamp te denken geven. Het kan vele redenen opnoemen voor een royaal immigratiebeleid – het is nodig vanwege de vergrijzing, het moet vanwege internationale verdragen, het is niet te stoppen, uitzetten kan niet want onmenselijk – maar alle goede bedoelingen hebben wel onbedoelde politieke consequenties. Zet de grenzen ruimhartig open en er zitten straks overal rechtse tot extreemrechtse regeringen. Dat is althans de conclusie die getrokken kan worden uit de electorale trend van de laatste jaren. Populisten wonnen zoveel stemmen dat ze doordrongen tot de macht en waar dat niet gebeurde trokken ze de gevestigde macht naar rechts. Dat is toch ook niet wat links wil.’

Geen windeieren Oorspronkelijk is de Volkskrant opgericht als de spreekbuis van de rooms-katholieke vakbeweging. In de jaren zestig schudde de redactie die levensbeschouwelijke veren af om haar heil te zoeken bij de tijdgeest. Dat legde dit dagblad geen windeieren. Wie de wind van de tijd in de rug had, vond zijn of haar denkbeelden weerspiegeld in de kolommen van de Volkskrant. Als doelgroep koos zij volwassen geworden babyboomers van wie velen door hadden kunnen studeren. Het werd een krant voor ambtenaren, docenten, werkers in de gezondheidszorg. In de jaren zeventig en tachtig had de krant dan ook een duidelijk links karakter. Dat was rond de millenniumwisseling al flink verbleekt en de Volkskrant bood steeds meer ruimte aan rechtse geluiden. Tegenwoordig wordt de opiniepagina samengesteld door de conservatief Chris Rutenfrans. Op haar pagina’s ontmoet je columnisten  als Arthur van Amerongen. Dat komt omdat het momenteel een rechtse wind is die de zeilen doet bollen. De Volkskrant voelt nog steeds haarfijn aan wat de tijdgeest wil en wat de nog steeds voor een belangrijk deel goed opgeleide lezers durven denken. Dat vindt dan plek in de kolommen.

Je noemt de multiculturele samenleving vol aplomb mislukt. Je spreekt je wantrouwen uit tegenover Brussel. Je klampt je vast aan de natiestaat. Je kunt vluchtelingenschepen laten dobberen. Je mag in extreemrechtse straatschenders de authentieke stem van de onderklasse herkennen. Het is natuurlijk allemaal te grof en zo’n Wilders, daar zul je nooit op stemmen en op een Baudet waarschijnlijk ook niet maar zij hebben wel een punt. Ooit veertig jaar geleden had Wim Kan – die de twintigste eeuw aan den lijve had ondervonden – het over de angst van de kleinburger in de nacht. Hij zong over ‘Khomeiny op het behang.’ Ja, dat ben je. Een bedreigde kleinburger en je kijkt om je heen op zoek naar vijanden. Daar hoeft een mens zich tegenwoordig niet meer over te schamen. Dat behoort tot de goede toon. Dat is allemaal salonfähig geworden. Daarom dist de Volkskrant het dagelijks op. Zo blijft ze spiegel van de tijdgeest.

Kijk maar naar de opkomst van DENK en het Forum voor Democratie, twee kanten van dezelfde valse munt. Naar aanleiding van de machtsgreep door de aartsvader van het populisme Napoleon III schreef Karl Marx het volgende: ‘De geschiedenis herhaalt zich, eerst als tragedie, dan als farce.’

Ook een farce kan met tranen eindigen. En met bloed.

Cc-foto: Tim Green