De verwarring die depressie heet

Het begint al met de meest wezenlijke vraag. Wat is een depressie? Is het een ziekte? Of is het extreme pijn en wanhoop? Is de persoon ziek of maakt de maatschappij ons ziek? Een midlifecrisis of een extreme versie van liefdesverdriet? Of gewoon rouw? Of niks meer dan ellende die nu eenmaal bij het leven hoort?

Als de definitie onduidelijk is, hoe meet je dan hoeveel mensen depressief zijn? Kan je dan nog wel zeggen (wat iedereen doet): volgens de cijfers zijn er meer dan een miljoen Nederlanders depressief. Met behulp van welke criteria worden die dan gemeten? Meerdere boeken, geschreven door serieuze schrijvers (waaronder de Engelse psychiater Theodore Dalrymple) noemen ons watjes en verklaren de hoge vlucht van depressie door de verzorgingsmaatschappij die ons slap maakt en ziek noemt. Depressief? Stop met grienen en neem verantwoordelijkheid! Maar het boek  De depressie epidemie  van Trudy Dehue wijst juist op de verharding van de samenleving in de afgelopen decennia, en als het niet goed met je gaat, moet je daar zelf maar wat aan doen.

Wat is de oorzaak van depressie? Een rotleven? Genen? Veel ‘patiënten’ zeggen dat het zomaar uit de lucht kwam vallen. Alles ging goed in hun leven, maar plotseling voelden ze zich extreem slecht en dachten ze aan zelfmoord. Anderen, zoals ik, kunnen in hun leven duidelijke oorzaken aanwijzen. Het verlies van een dierbare, verlies van werk, jij of je partner doodziek, financiële zorgen. Of soms allemaal tegelijk.

Maar de wetenschappers vertellen ons dat depressie veroorzaakt wordt omdat er een stofje in je hersenen ontbreekt, serotonine. Er is een onbalans in je hersens. Dat hebben ze ontdekt, inclusief de pillen die dat gebrek verhelpen en zo je depressie genezen. En alle artsen en psychiaters die het een miljoen Nederlanders voorschrijven, zijn het daar blijkbaar mee eens. Terwijl steeds meer deskundigen elkaar herhalen dat te weinig serotonine niet de oorzaak van depressie is, maar het mogelijke gevolg. Je gepieker veroorzaakt (chronische) stress die op zijn beurt een gebrek aan serotonine veroorzaakt, kortom: depressie.

Maar goed, of dat gebrek aan serotonine nou oorzaak of gevolg is, helpen de pillen tegen dat gebrek? Genezen ze de depressie? Daar wordt al jaren over geruzied. Er zijn meerdere deskundigen die verkondigen dat antidepressiva niet het medicijn zijn dat je hersenen geneest, maar juist een vergif dat je hersenen ziek(er) máákt.

Deskundigen spreken van een depressie-epidemie, anderen vinden dat onzin. Maar wat in ieder geval wel duidelijk is, is dat we midden in een antidepressiva- epidemie zitten. Meer dan een miljoen Nederlanders slikken die pillen. Dat zeggen alle officiële cijfers. Ha, eindelijk iets dat duidelijk is en dus niet verwarrend. Oh ja? Een deel van de mensen die zo’n recept krijgt, slikt het voor iets anders dan depressie. Een deel haalt het nooit op of gooit het thuis in de wc. Van degenen die wel gaan slikken, stopt een deel zodra ze de vervelende bijwerkingen voelen. Conclusie: niemand weet hoeveel mensen consistent antidepressiva slikken vanwege een depressie.

Ok, antidepressiva zijn misschien dus niet de gelukspillen waar we allemaal op hoopten. Maar over therapie zijn we het gelukkig wel eens. Nee hoor, volgens arts en systeemtherapeut Flip Jan van Oenen belooft therapie te veel en verwachten we van therapie te veel. Hij zegt in de Volkskrant: “Bij terugkerende depressies heeft psychotherapie bijvoorbeeld nauwelijks effect en bij jongeren is het effect van depressiebehandeling minimaal.”

Of moeten we gewoon erkennen dat het leven moeilijk is, dat we allemaal kwetsbare mensen zijn en dat je klote voelen een onderdeel is van het leven? En dat als er maar genoeg ellende in je leven is, dat depressie dan een logisch, normaal gevolg is. Een gezonde reactie op een ongezonde situatie.

Tenslotte is verwarrend dat je aan de ene kant mensen hebt die roepen dat ze depressief zijn, een hoop zorg en aandacht krijgen, maar zich misschien hoogstens “depri voelen”. En aan de andere kant mensen die al jarenlang diep ongelukkig zijn en hun ellende aan niemand vertellen, zelfs geheim houden voor hun familie, vrienden en huisarts. Zij werken door, dragen een masker met een glimlach en ploegen voort.

Iedereen gebruikt hetzelfde woord maar bedoelt misschien niet hetzelfde. Het woord depressie betekent niks meer, net als de woorden God en liefde. Depressie is geen depressie.