De vernietiging van de verzorgingsstaat

De verzorgingsstaat is voorbij. Dat zei koning Willem-Alexander met zoveel woorden toen hij de troonrede voorlas. Ik had nooit gedacht dat het doodvonnis over de verzorgingsstaat uitgesproken zou worden als de PvdA in de regering zat, maar helaas. Vanmiddag was het dan zo ver.

Het ideologisch streven van de VVD, afbraak van de verzorgingsstaat, is nu officieel beleid. Voor de PvdA rest niet meer dan het aanbrengen van wat verzachting. Het wordt niet meteen ieder voor zich, zoals in het Amerikaanse paradijs van de liberalen, maar we moeten allemaal gaan participeren om de onvermijdelijke ellende die je ervan krijgt tegen te gaan.

Gaat dat werken? Sinds de privatisering, deregulering en individualisering onder Paars stevig door werd gezet, werd ons verteld dat we geen burgers meer waren in onze verhouding tot de overheid maar ‘klanten’. Doordat we allemaal klant zijn geworden, is er van ons burgerschap weinig meer over en wat doet het kabinet? De winkel wordt gesloten. Dat is wat er mis is.

Er is veel voor te zeggen om het ik-denken tegen te gaan en meer samenhang in de samenleving aan te brengen. Maar dat doe je niet met bezuinigingsoperaties zoals die nu worden voorgesteld. Want dat is de participatiemaatschappij in de visie van dit kabinet: gedwongen vrijwilligerswerk.

Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving. Wanneer mensen zelf vorm geven aan hun toekomst, voegen zij niet alleen waarde toe aan hun eigen leven, maar ook aan de samenleving als geheel. Zo blijven Nederlanders samen bouwen aan een sterk land van zelfbewuste mensen. Een land met een compacte en krachtige overheid, die ruimte geeft en kansen biedt waar het kan en beschermt als dat nodig is, zodat niemand tussen wal en schip raakt.

De premier heeft een afkeer van vooruitdenken, van visies, maar als hij er zich wat in verdiept zou hij zien dat het concept samenleving een probleem heeft: steeds minder mensen geloven er nog in (check bijvoorbeeld slide 13 in deze presentatie van Motivaction ). Toch moeten we nu volgens het kabinet meer gaan participeren in de samenleving. Hoe zien ze dat voor zich? Volgens Rutte doe je al voldoende als je wat voor jezelf en je omgeving doet. Dan komt het allemaal goed.

In de liberale droom waarbij de ‘compacte, krachtige overheid’ zich uit alle maatschappelijke gebieden terugtrekt en eigenlijk alleen nog maar repressie uitoefent zal het betekenen dat gecontroleerd wordt of je wel voldoende participeert. Zo niet, dan zwaait er wat. Op die manier bouw je geen samenleving maar zorg je er juist voor dat mensen er een hekel aan krijgen.

De meest succesvolle landen ter wereld, waar de inwoners het gelukkigst zijn, bevinden zich in noordwest Europa en zijn op sociaal-democratische leest geschoeide verzorgingsstaten. Je bent gek als je die afschaft. Alleen dogmatische ideologen breken dingen die goed werken af omdat ze niet stroken met hun wereld- of mensbeeld. Communisten doen dat met competitie, liberalen doen dat met solidariteit.

Natuurlijk de verzorgingsstaat moet hervormd worden. Maar dat is wat anders dan afschaffen. Je schaft de vrije markt ook niet af omdat er onvolkomenheden aan zitten. Dat snappen ze dan weer wel bij de VVD. De vraag is waarom de PvdA zo zit te slapen. Hopelijk schudt deze troonrede ze wakker.