De Verenigde Naties staan in de kou op hun verjaardag

De Verenigde Naties bestaan 75 jaar. Het werd terloops genoemd in de krant. Enkele gebouwen werden blauw uitgelicht. Maar verder lijkt het ons weinig te doen. En dat is verontrustend. Zijn we verleerd om groot te denken en te dromen? In 1945 werden de VN opgericht na een immense crisis, de Tweede Wereldoorlog. Aan idealen was toen geen gebrek. Maar er is veel veranderd. De VN zijn nu een gegeven in een complex, wereldwijde systeem waar je als gewone burger weinig mee kan. Nu het opnieuw crisis is, is er de noodzaak om grote idealen tastbaar te maken.

Ik ken de VN van onverwachte momenten. Toen ik in Cyprus een muziekproject organiseerde en een manier zocht om Noord- en Zuidcyprioten samen te brengen, bleek de VN een stuk niemandsland te bewaken tussen de beide partijen. In een vervallen hotel dat sinds de burgeroorlog verlaten was, konden we repeteren. En in vluchtelingenkampen in de buitenwijken van Ramallah, Bethlehem, Damascus en Amman organiseren de VN scholen en docenten voor de Palestijnen die al generaties lang ontheemd zijn. Het zijn vergeten plekken die meer niet in het nieuws komen. De VN bewaakt zo een minimale basis van veiligheid en menselijkheid. Tegelijkertijd zijn ze vastgesmolten aan de uitzichtloosheid, niet in staat plekken als Cyprus, Palestina en Syrië te verlossen van wanhoop.

Intussen wisten de VN alle lidstaten te verenigen achter 17 duurzame ontwikkelingsdoelen voor 2030. Eigenlijk alles wat er toe doet komt aan bod. Van armoede, via gezondheidszorg naar gezond leven in de zee en rechtvaardige, democratische systemen. Het zijn doelen om blij van te worden. Toch is er geen feest gevierd toen ze in 2015 werden aangenomen. En nog steeds speelt dit omvangrijke en immense project zich af in eindeloos veel losse plannen, richtlijnen, beleidsstukken, versnipperd over ministeries, departementen en bureaus.

Is er iemand die ons kan laten voelen wat er op het spel staat? Wie vertelt het verhaal van onze generatie, wie laat ons een toekomst zien? Wie vraagt er wat eigenlijk een goede wereld is? Er heerst een rare leegte. De VN bestaan 75 jaar, maar we lijken niet te weten wat er te vieren valt.

Toen de VN werden opgericht waren vrede en democratie geen abstract ideaal, maar zaken waarvoor grote offers gebracht waren. De oorlog was overwonnen door de complete economie om te gooien en alles op alles te zetten. Nu is er opnieuw een offer nodig. We zullen onze zekerheden en vanzelfsprekendheden los moeten laten om klimaatverandering, het uitsterven van diersoorten en alle grillige gevolgen hiervan af te wenden. Een dergelijk offer breng je niet vanwege een rapport, beleidstuk of een onrustbarende grafiek, maar omdat je naar verandering smacht en je liever je dagelijkse comfort opgeeft dan doorgaat op de huidige weg.

De 17 duurzame doelen vertellen helder wat er moet gebeuren. De lidstaten staan er allemaal achter, maar wie gaat nu daadwerkelijk zorgen dat we een omslag ook gaan willen ? Politici kunnen vaak niet over hun herverkiezing heenkijken, grote bedrijven moeten naar hun aandeelhouders luisteren, wetenschappers zijn afhankelijk van goede journalistiek om hun inzichten op de radar te brengen en de media zitten met een publiek dat vooral met korte termijn opwinding en verontwaardiging bezig is.

We zijn daarom afhankelijk van creatieve, vrije en vindingrijke mensen die hun verbeeldingskracht, hun vermogen om schoonheid te zien, te spelen en te dromen kunnen delen. Met Kunst, muziek en verhalen worden de emoties en gevoelens van mensen aangesproken en kan het verlangen naar een goede wereld tastbaar worden. Er kan een perspectief ontstaan van wat die duurzame en rechtvaardige realiteit zou kunnen zijn. Dat is geen luxe, maar het meest urgente wat ons nu te doen staat.

Ik zeg niet dat we met beeldhouwkunst, modern ballet of vrije expressie een brandend regenwoud kunnen blussen. En klassieke muziek op de autoradio maakt het uitlaatgas niet minder giftig. Toch zit er achter al deze pijnlijke en verdrietige problemen iets dat we wel degelijk kunnen repareren. De chaos van deze tijd waarin de VN sprakeloos lijken te zijn is het gevolg van een wereldbeeld waarin belangen, waarden en idealen versnipperd zijn. Door te denken dat wij, mensen, afgezonderd zijn van de natuur, van elkaar, van andere landen of andere groepen, ontbreekt er een verhaal van samenhang. Er is geen idee van wat heelheid is.

Dat gebrek brengt ons in een crisis waarover je niet leest in de krant, maar die wel compleet binnen de invloed ligt van iedereen met creatieve ideeën en verbeeldingskracht. Het is de crisis die je ervaart als je de verontwaardigde heisa in talkshows hoort, de stroom aan informatiebrij in nieuwsmedia ziet langskomen, wanhopige televisiespotjes van goede doelen bekijkt of een politiek debat over islamisering of discriminatie wilt volgen. Er mist iets, ook al zijn de sprekers of schrijvers vol kennis en inzichten, ook al formuleren ze helder en duidelijk. Hun ideeën, beelden of theorieën verwaaien direct in de brij van alle andere ideeën, beelden en theorieën. Het voelt kaal. Er heerst een idealencrisis.

In onze snelle, goedgeorganiseerde wereld hebben we nauwelijks tijd om bij idealen en visioenen stil te staan. Voor grotere vraagstukken, zoals het uitsterven van dieren en de opvang van vluchtelingen, zijn talloze organisaties in de weer. Je kunt een donatie doen, een petitie ondertekenen, en soms meelopen in een demonstratie. Voor een kortstondige actie of een golf boosheid vinden we vaak wel een vorm en genoeg medetegenstanders. Maar hoe uiten we onze idealen met betrekking tot de toekomst, tot dat wat er nu nog niet is? Of is dat zo abstract, dat we ons er geen voorstelling bij kunnen maken?

We kunnen ons niet langer permitteren om onze waarden, dromen en idealen te laten sluimeren. De prachtige duurzame doelen van de VN zullen we daarom niet langer moeten zien als iets dat van ver weg of hogerhand komt, maar als een kader waarbinnen al onze betrokkenheid en creativiteit nodig is. Kunnen we de schoonheid van al wat leeft laten zien? Kunnen we gevoelens van kwetsbaarheid koesteren en ons verlangen om te zorgen voor wat ons dierbaar is naar buiten brengen? Daarvoor hebben we een kunstenaarsmindset nodig. Alleen met verbeeldingskracht, schoonheid en spel kunnen we een uitweg vinden uit ons functionele en resultaatgerichte systeem, idealen de ruimte geven en de ambities van de VN een plek geven in het hart van de samenleving.