De vaste boekenprijs werkt averechts

Laten we in de laatste dagen van de boekenweek eens hebben over de vaste boekenprijs. In Nederland hebben we de wet op de vaste boekenprijs. Het doel daarvan is kleinere boekhandels beschermen tegen grote winkels en supermarkten. Een mooi idee. Maar toen ik dit jaar zelf dit jaar de uitgeverswereld eens van binnen mocht bekijken, merkte ik dat die wet eerder averechts werkt.

Eigen beheer De boekenweek was dit jaar voor mij een beetje een feestje: ik maakte hem immers voor het eerst mee met een eigen titel op de markt. Eind november vorig jaar bracht ik mijn eerste boek uit, waarin ik op een zo’n laagdrempelig mogelijke manier de hele filosofie van de oudheid samenvat.

Ik koos ervoor dit boek in eigen beheer uit te brengen, en zonder oplage, maar print-on-demand: ieder besteld boek wordt apart gedrukt. Dit heeft een aantal voordelen: ten eerste wordt een boek bij een grote uitgever altijd gedrukt in een oplage. Als die op is, mag je als auteur in je handen knijpen als je een herdruk krijgt. Krijg je die niet, dan is je boek voor altijd onverkrijgbaar geworden. Niet aantrekkelijk.

Ten tweede wilde ik graag dat mijn boek ook als hardcover en ebook te verkrijgen zou zijn. Bij een boek dat nog geen topseller is kan dat normaal alleen als gekozen wordt voor print-on-demand.

Ten derde wilde ik graag omslagontwerp, titel en vooral de redactie in eigen hand houden. Ik had budget om een redactieteam in te huren, en ik kon een paar meelezers met expertise regelen, dus daarvoor had ik ook geen uitgever nodig. Nu, na vier maanden, heb ik die investering alweer bijna terug, dus zo een enorme drempel was dat niet.

En verder bleek het leuren met een manuscript bij grote uitgeverijen een vervelende ervaring. Na een paar standaard-afwijzingen, waaruit bleek dat mijn manuscript niet eens gelezen was, was ik er in ieder geval alweer klaar mee. Bijkomend voordeel is dat ik zo ook eens een kijkje achter de schermen van het boekenvak mocht nemen.

Het idee van de vaste boekenprijs In oktober vorig jaar was uitgeverij Klokwerk-Design een feit, en werd ik uitgenodigd om zelf de prijs voor mijn boek te bedenken. Volgens de wet op de vaste boekenprijs mag iedere titel namelijk alleen tegen de door de uitgever vastgestelde prijs verkocht worden (de wet geldt overigens niet voor e-books). U kunt mijn gedrukte boeken dus slechts tegen de door mij zelf vastgestelde prijzen bij de winkel kopen. Zelfs als u mijn boek rechtstreeks van mij koopt, mag ik u geen lagere prijs geven. U zult van Nederlandse boeken dan ook nooit tijdelijke aanbiedingen en kortingsacties tegenkomen.

Het idee van zo’n vaste prijs is de kleine boekhandel te beschermen. Grote winkels zoals supermarkten kunnen dan niet gaan stunten door de populaire titels goedkoper aan te bieden, en zo het publiek bij de specialistische boekhandel weglokken. Zo worden deze specialistische boekhandels beschermd, en blijven bijzondere titels beschikbaar.

De praktijk van de vaste boekenprijs Via een omweg blijkt dat nu echter goed mis te gaan. Wat blijkt? Van de grootste online boekhandel, namelijk Bol.com, krijgen uitgevers per verkocht exemplaar een flink kleinere marge. Bij een normale boekhandel krijgt de boekhandel per verkocht boek een vaste marge van 42% van de totaalprijs. Bol.com heeft met haar bijna-monopoliepositie echter bij vrijwel alle uitgeverijen afgedwongen dat zij een fors hoger percentage per verkocht boek ontvangt. Uitgeverijen die met deze deal niet akkoord gaan, worden uit het assortiment geknikkerd.

En dit heeft dan weer verborgen gevolgen voor u als lezer. Ik mag als uitgever immers maar één prijs laten vragen voor mijn boek: die moet in iedere winkel gelijk zijn. De marges op print-on-demand-boeken zijn niet zo groot. Als ik zelf nog iets noemenswaardigs wil overhouden bij verkoop via Bol.com, dan dien ik aan u een veel hogere prijs te vragen dan ik had gedaan als deze online reus er niet tussen had gezeten.

Aangezien de meeste online boeken nog altijd via Bol.com worden verkocht, is de vaste boekenprijs zodoende een verkapt cadeautje uit uw portemonnee aan deze online boekhandel, die het geld vervolgens kan gebruiken om haar positie te versterken tegenover andere online boekhandels. En dat geld wordt slim aangewend.

Zo zag ik het gebeuren dat mijn titel in de zoekresultaten van Google als eerste via Bol.com wordt gevonden, een positie die was verkregen via betaalde advertenties. Inderdaad gaan de meeste verkopen via Bol.com, en zijn daar inmiddels ook de meeste (gelukkig erg goede) lezersrecensies te vinden. Bol bepaalt kortom als een typische monopolist hoe de boekenmarkt werkt , en sinds een paar jaar heeft ze een hogere winst voor zichzelf bedongen, waarmee ze haar sterkere positie kan bevestigen.

Goed bedoeld, slecht resultaat Het idee van de vaste boekenprijs is goed bedoeld, maar het werkt nu averechts. Kleinere boekhandels krijgen door de vaste boekenprijs juist een concurrentienadeel. De wet op de vaste boekenprijs wordt eens in die vier jaar geëvalueerd. Als het goed is, is dat dit jaar weer het geval. Over een discussie daarover heb ik nog niets gehoord en zo snel nog niets kunnen vinden, maar mij lijkt het redelijk dat de wet wordt aangepast, of afgeschaft. Als de politiek wil vasthouden aan de vaste boekenprijs, dan moet worden afgedwongen worden dat ook de winkelmarge voor de tussenhandel vaststaat. Zo nee, dan vraagt Bol maar een hogere prijs als ze meer winst willen maken.

Ondertussen zou ik u willen vragen uw boeken niet meer te kopen bij Bol.com. Tenzij u natuurlijk graag uitgevers en de andere boekhandels wilt benadelen. Zo niet, koop uw boeken dan bij een specialistische boekhandel, of natuurlijk rechtstreeks bij het kanaal van de uitgever van het boek.

Cc-foto: Roel Wijnants