De valkuil van zorg in het buitenland

In een andere EU-lidstaat een operatie ondergaan kan voor patiënten een risicovolle onderneming zijn.

Duitse ziekenhuizen hebben aangeboden om Nederlandse patiënten te behandelen, om zo te helpen achterstanden in Nederland weg te werken. Dat maakt voor patiënten de vraag actueel hoe het gesteld is met de kwaliteit en veiligheid van zorgbehandelingen in een andere EU-lidstaat.

Om gelijk met de deur in huis te vallen: die kwaliteit en veiligheid is sterk afhankelijk van de vraag in welke EU-lidstaat die zorg wordt ondergaan. De verschillen tussen EU-lidstaten zijn te groot om daar een algemene uitspraak over te kunnen doen. De kwaliteit en veiligheid van het Nederlandse zorgstelsel behoort nog steeds tot de top in Europa, zo blijkt uit de laatste Euro Health Consumer Index 2018 (EHCI). In deze gerenommeerde lijst staat Nederland op een mooie plaats 2. Direct na koploper Zwitserland.

De EHCI is in Europa de meest gerenommeerde ranglijst om de kwaliteit en veiligheid van nationale zorgstelsels van de verschillende EU-landen goed te kunnen beoordelen en te vergelijken. Met deze lijst in de hand kan iedere verzekerde in één oogopslag direct zien welke EU-lidstaten qua kwaliteit en veiligheid gelijkwaardig zijn te achten aan de Nederlandse zorg. Maar ook in welke landen het zorgstelsel teveel in negatieve zin verschilt met de kwaliteit en veiligheid van de Nederlandse zorg. Zoals bijvoorbeeld de zorgstelsels in alle Zuid-Europese EU-lidstaten. Die wijken significant af van de kwaliteit en veiligheid van het Nederlandse zorgstelsel. Zo staat Spanje op plaats 19 , Italië op plek 20 en Griekenland op de 29e plaats van deze ranglijst.

In voornoemde landen is bijvoorbeeld de verpleegzorg ook geheel anders ingericht dan patiënten in Nederlandse ziekenhuizen gewend zijn. Verzorgingstaken worden in die landen vaak aan de familie overgelaten. Voor Zuid-Europeanen is dat heel gewoon. Het bespaart immers geld op verpleegkosten als basistaken van verzorging aan de familie kunnen worden overgelaten. Voor patiënten die de kwalitatief hoogwaardige en volledig geïntegreerde verpleegkundige zorg in Nederland gewend zijn, zal dat noodgedwongen wennen en vaak ook behoorlijk schrikken zijn.

De juridische gevolgen van deze ingekochte buitenlandse zorg kunnen voor Nederlandse patiënten ook groot zijn. Zeker als er onverhoopt iets mis gaat in de behandeling. Slachtoffers moeten dan soms in een van Nederland sterk afwijkend rechtssysteem, onder toepassing van buitenlandse wetgeving, hun letselschade trachten te verhalen. In EU-lidstaat Spanje is dat bijvoorbeeld op voorhand al een bijna onmogelijke zaak.

Binnen de EU zijn heldere afspraken gemaakt over zorg in het buitenland, die grensoverschrijdende zorg wordt genoemd. Deze afspraken zijn onder andere vastgelegd in de EU-richtlijn 2011/24/EU: de richtlijn voor niet-gecontracteerde zorg. Voornoemde richtlijn regelt onder meer dat altijd gratis gebruik kan worden gemaakt van publieke ziekenhuizen als een ingezetene van de EU een zogenaamde Europese Zorgverzekeringspas (de EHIC-pas) kan tonen. Een kaart die een zorgverzekeraar kan afgeven en toegang geeft tot gratis zorg in staatsziekenhuizen.

Ook regelt voornoemde richtlijn voor grensoverschrijdende zorg dat een Nederlandse verzekerde zich in een in de EU gevestigde particulier ziekenhuis kan laten behandelen als de zorgverzekeraar daar vooraf toestemming voor heeft gegeven. Die toestemming kan een zorgverzekeraar weigeren. Bijvoorbeeld omdat de kosten te hoog zijn.

Voor de hiervoor genoemde zorgbehandelingen in een andere EU-lidstaat is het voor patiënten duidelijk en begrijpelijk dat uitsluitend de wet- en regelgeving van de betrokken andere EU-lidstaat op die zorg van toepassing is. Inclusief de (zorg)cultuur, de wijze van inrichting en uitvoering van de zorg en het rechtssysteem als er onverhoopt iets mis zou gaan in de behandeling. De risico’s zijn dan ook geheel voor de Nederlandse patiënt. Die heeft immers zelf gekozen om een zorgbehandeling in het buitenland bij een specifieke zorgbehandelaar in de EU te ondergaan, waarvan bij vooraf verkregen toestemming de zorgverzekeraar alleen de kosten geheel of gedeeltelijk zal moeten betalen.

Zorgverzekeraars in Nederland hebben echter geheel onverplicht en vrijwillig bij ziekenhuizen in sommige EU-lidstaten zorg voor hun verzekerden ingekocht. Daarvoor wordt het begrip “gecontracteerde” zorg gebruikt. Dat houdt in dat het buitenlandse ziekenhuis kosten kan declareren bij zorgverzekeraars volgens het Nederlandse facturatiesysteem.

Gecontracteerde buitenlandse zorg door een zorgverzekeraar moet evenwel niet verward worden met hetzelfde begrip “gecontracteerde” zorg zoals dat in de Nederlandse zorg wordt gebruikt, waar zorgverzekeraars met ziekenhuizen niet alleen over facturatie afspraken maken maar ook over kwaliteit en veiligheid van de zorg die ze in Nederland inkopen.

Deze verwarring is de VALKUIL met grote letters voor argeloze Nederlandse patiënten die een zorgbehandeling overwegen bij een door hun zorgverzekeraar gecontracteerd buitenlands ziekenhuis in de EU.

Een levensgrote valkuil vol risico’s als er onverhoopt iets mis gaat in deze gecontracteerde zorg in het buitenland. Zorgverzekeraars verwijzen bij een onverhoopt zorgincident direct naar de zorgautoriteiten van de EU-lidstaat waar de zorgbehandeling heeft plaatsgevonden. Klachten worden door hen niet behandeld en als patiënt moet je het zelf maar uitzoeken. Een onmogelijke opgave als je de taal niet spreekt en de cultuur niet kent. Laat staan de wegen die bewandeld moeten worden om in een vreemd rechtssysteem te moeten procederen.

Hoewel zorgverzekeraars de zorg zelf vrijwillig hebben ingekocht, achten zij zich nimmer verantwoordelijk voor de schade en de gevolgen van een onverhoopt zorgincident en daaruit voortvloeiende letselschade en mogelijk andere schade van hun verzekerden. Ze verwijzen dan naar de hiervoor genoemde Europese richtlijn 2011/24/EU, die nu juist niet gemaakt is voor vrijwillig ingekochte zorg. Klachten en schadeclaims over die verleende buitenlandse zorg kunnen ook bij gecontracteerde zorg uitsluitend bij de buitenlandse zorgaanbieders worden ingediend. Niet bij de eigen zorgverzekeraar.

De Nederlandse overheid vindt deze vrijwillig aangegane buitenlandse gecontracteerde zorg van zorgverzekeraars in landen waar de kwaliteit en veiligheid van de zorg volgens de EHCI en andere ranglijsten ver af staat van de Nederlandse kwaliteit en veiligheid geen enkel probleem. Zelfs niet in de wetenschap dat zorgverzekeraars nimmer zelf de kwaliteit en veiligheid van deze gecontracteerde zorg grondig controleren en slechts volstaan met het controleren en implementeren van het Nederlandse facturatiesysteem.

Een behandeling ondergaan in een gecontracteerd ziekenhuis in Duitsland en België, landen die qua kwaliteit van zorg en veiligheid en het rechtssysteem dicht bij Nederland staan, zal relatief weinig risico’s kennen. Voor met name Zuid Europese landen ligt dat echter geheel anders.

Zoals het gezegde luidt: een gewaarschuwde patiënt telt voor twee.