De Turkije deal is een in alle opzichten falend concept en moreel, juridisch verwerpelijk

Het huidige migratiebeleid is een ramp. Het is gewelddadig, dodelijk, sluit mensen uit op suspecte gronden als nationaliteit, terwijl niet duidelijk is waar het goed voor is. Legale routes ontbreken bijna volledig, terugkeer functioneert amper, arbeidsmigratie is grotendeels taboe. Het huidige beleid zet in op deals met discutabele regimes – deals die niet werken, immoreel zijn en ons chantabel maken. Terwijl er echt een ander alternatief is.

Asscher c.s. hebben gelijk dat zolang er niets gedaan wordt aan de oorzaken van migratie ieder migratiebeleid dweilen met de kraan open is. Dat betekent dus inderdaad investeren in ‘ de solidariteit met andere landen. Door veel meer te investeren in ontwikkelingssamenwerking, het tegengaan van de opwarming van de aarde, defensie en vredesmissies kunnen we voorkomen dat mensen op de vlucht slaan. Europa moet stabiliteit exporteren, in plaats van instabiliteit importeren.’

Maar ook als we dat nu wel gaan doen (Asscher was tot nu verantwoordelijk voor de grootste bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking en het laagste defensie- en diplomatiek budget ooit), het zal een tijd duren en heel veel inspanning vergen voor dat effect heeft en de migratie minder wordt.

In de tweede plaats moeten we daarom de migratie inderdaad beter beheersen. Asscher c.s. hebben het over ‘ het nemen van regie’. Daarbij wordt onterecht verwezen naar ‘ draagvlak. Met de beschikbaarheid van woningen, banen en onze sociale zekerheid.’ Draagvlak creëer je, door enerzijds het goede voorbeeld te geven en als politici persoonlijk vluchtelingen een warm welkom te geven en anderzijds door goede opvang te organiseren, kleinschalig, met snelle, effectieve integratie. En door je te onthouden van termen als ‘crisis’ en ‘ontmoediging’. Dat er nu te weinig huizen en banen zijn en dat onze sociale zekerheid onder druk staat is niet de schuld van vluchtelingen, maar van slecht, falend beleid. Op geen enkel moment was de vluchtelingenstroom naar Nederland zo groot, dat dit niet beheersbaar was geweest als de regering had gedaan wat ze had moeten doen. Nu worden opnieuw kansarme Nederlanders uitgespeeld tegen vluchtelingen en arme sloebers die uit hun uitzichtloze bestaan in Afrika en Azië naar ons toe vluchten. Zondebokken worden gemaakt door dit beleid, en dit creëert een voedingsbodem voor zowel rechts-extreme vreemdelingenhaat als islamitisch fundamentalisme en terrorisme.

Asscher c.s. wijzen ook erop dat ‘ sommige vluchtelingen uit patriarchale, onvrije en conservatief religieuze culturen (komen). Dat leidt tot spanning. Nederland kan en zal altijd ons eerlijke deel van de echte vluchtelingen opvangen. Maar het is niet oneindig. ’ Ondertussen doen we er alles aan door een neoliberaal systeem van eigen verantwoordelijkheid en repressie, in plaats van snelle hulp en interventie, om de integratie van vluchtelingen te laten mislukken. Ontmoediging is het doel van idioot lange procedures van gezinshereniging, van detentie van documentloze migranten die niet terug kunnen, van een kinderpardon dat 99% van de doelgroep uitsluit en daarmee volgens Unicef een farce is, van langdurig niets te zitten doen op opvangcentra in plaats van taal leren en aan de slag te kunnen gaan. De suggestie van Asscher c.s. dat opvang ‘niet oneindig’ in Nederland kan plaatsvinden mist iedere grond met de huidige vluchtelingencijfers. We moeten stoppen met het ontmoedigingsbeleid, zorgen voor voldoende huizen, banen en goede sociale zekerheid, zorg en publieke voorzieningen, én voor een effectief integratiebeleid.

Voorlopig is ook meer aan de hand dat Nederland niet zijn bijdrage levert bij de opvang van vluchtelingen. We komen onze afspraken niet na over aantallen vluchtelingen die we opnemen uit Italië, Griekenland en Turkije. Mogelijkheden voor legale asielaanvraag in Nederland worden stelselmatig afgebroken. Samsom stelde terecht voor om 400 Syrische vluchtelingen per dag uit Turkije op te nemen, maar daar is nooit meer iets van gehoord [1]. Wel werden vluchtelingen opgesloten in kampen in Griekenland en Turkije en verslechterden de omstandigheden daar snel. In het Volkskrant-stuk van Asscher c.s. wordt alleen obligaat gesteld dat Nederland zijn ‘ eerlijk deel van de echte vluchtelingen altijd zal blijven opvangen’. In de eerste plaats zijn de feiten dat Nederland, ook onder vicepremier Asscher, dit nu niet doet, en in de tweede plaats suggereert het een soort eerlijke verdeling die nu niet bestaat – niet binnen de EU, maar zeker niet tussen landen die nu de opvang in de regio doen (en dreigen te bezwijken doordat zij het overgrote deel van die opvang nu voor hun rekening moeten nemen) en de EU.

Een eerlijk deel suggereert ook dat Nederland op een gegeven moment zou zeggen ‘vol is vol’, we nemen geen vluchtelingen meer op. Niet alleen is dat strijdig met het Vluchtelingenverdrag, het is ook moreel volstrekt verwerpelijk – net zoals het sluiten van onze grenzen dat was voor Joodse vluchtelingen uit Duitsland vlak voor WWII.

Weliswaar wordt er voor gepleit dat ‘ Europa substantiële aantallen vluchtelingen overneemt via een veilige route’ , maar dit wordt verder niet uitgewerkt. Dit zou de hoeksteen van een beheersbaar migratiebeleid moeten zijn. Zonder voldoende mogelijkheden voor legale migratie en asiel zullen wanhopige mensen altijd illegale routes blijven gebruiken. En naarmate we dat moeilijker maken, zullen de mensensmokkelaars hogere bedragen vragen en spekken we dus hun verdienmodel en zullen de migranten meer risico’s nemen met meer slachtoffers tot gevolg.

Concreet moeten we het volgende doen:

 

Asscher c.s. zetten in op afspraken met ‘ veilige derde landen’ : ‘ We weten: de uitvoering van en de controle op de Turkije-deal zijn verre van perfect. Maar als we het lokale asielsysteem en de opvang daar willen verbeteren, kunnen we niet afwachten. Dan moeten we daar ook wat aan dóén. Door af te spreken dat Afrikaanse landen vluchtelingen terugnemen, zodat de overtocht niet langer loont. Natuurlijk nadat een rechter individueel heeft getoetst of het daar veilig is en met de mogelijkheid van beroep. ’

‘ Verre van perfect’ is een eufemisme. Deze deal werkt alleen als je het resultaat beoordeelt op het feit dat er inderdaad weinig bootvluchtelingen meer de zee over steken naar Griekse eilanden. Turkije doet daar overigens weinig aan: het is meer het prikkeldraad en de gewapende wachtposten met honden op de Balkan (die de herinnering aan het IJzeren Gordijn terug brengen) en de uitzichtloze onmenselijke vluchtelingenkampen in de modder van Griekenland die ontmoedigend werken. En de muur die Turkije gebouwd heeft aan zijn Syrische grens om nieuwe vluchtelingen tegen te houden en waar vluchtelingen die het toch proberen zonder pardon worden neergeschoten door Turkse grenswachten.

Vluchtelingen zijn met de deal niets opgeschoten: ze zitten vast in onmenselijke omstandigheden en er zijn nog steeds geen legale routes. Turkije is niet veilig voor zeker de helft van zijn eigen burgers en ook niet voor vluchtelingen. We hebben ons volstrekt onnodig chantabel gemaakt van een autoritair regime dat mensenrechten en de democratische rechtsstaat schendt, betalen hun aanzienlijke sommen geld zonder dat we garanties hebben dat dit ten goede komt aan de vluchtelingen en beloven ook nog eens visumvrij reizen en uitzicht op EU-lidmaatschap. Tel uit je winst.

De Turkije deal is een in alle opzichten falend concept en ook moreel en juridisch verwerpelijk. Dit model uitbreiden naar deals met Afrikaanse landen is alleen daarom al absurd. Als het in Turkije al niet lukt, dan zeker niet in Afrikaanse landen waar het bestuur veel instabieler en nauwelijks handelingseffectief is. Zoals Arnout Brouwers in de Volkskrant (eveneens op 16 juni) terecht vaststelt: ‘ Turkije kán optreden in het migratiedossier. Veel Afrikaanse landen kunnen dat niet of in beperkte mate.’ Ook ‘ zal de EU-grensbewaking veel moeilijker zijn met de andere routes over de Middellandse Zee. De geografie verzet zich tegen een Australië-achtige zeeblokkade en het geweten staat niet toe asielzoekers in internationale wateren aan hun lot over te laten.’ Maar daar komt bij dat het hier in overgrote mate niet gaat om vluchtelingen. Het kleine percentage vluchtelingen op deze routes kan makkelijk in de EU worden opgenomen.

In plaats van soortgelijke deals als de Turkije-deal met Afrikaanse landen moeten we hier inzetten op een combinatie van het verruimen van legale migratiemogelijkheden via humanitaire visa (die weer – net als voor 2003 – bij Nederlandse ambassades kunnen worden aangevraagd), studiebeurzen en tijdelijke werkvergunningen (uitbreiding van de ‘blue cards’), ontwikkelingssamenwerking en effectieve gemeenschappelijke EU-buitengrenscontroles. Arnout Brouwers heeft het in dit verband over: ‘ Erasmusbeurzen voor Afrikaanse studenten? Goed idee. De EU ontkomt er ook niet aan opnieuw te investeren in Afrika. Het China-plusmodel, met meer oog voor wat goedbetaalde westerse experts African ownership noemen. Geen praatjes voor de vaak, maar een duidelijke agenda die erop gericht is tegelijkertijd de bevolkingsexplosie te temmen (onder andere door vrouwenonderwijs) en met infrastructuur en handelsarrangementen de economieën op te krikken. En met een ambitieus programma om het hele continent te pacificeren en allerlei milities en groepen te ontwapenen, corruptie te bestrijden en stabiele rechtsstaten met perspectief op democratische ontwikkeling af te dwingen.

Anders dan Arnout Brouwers stelt is dit geen flankerend beleid, maar het enige wat echt kan werken. Terecht waarschuwt hij voor de problematische kant van kampen aan de Noord-Afrikaanse kust: ‘ Want je moet dan wel in de territoriale wateren van Noord-Afrikaanse landen boten gaan tegenhouden en terugslepen, met instemming van betrokken landen of toestemming van de VN-Veiligheidsraad – of ook zonder? En stel: je begint een EU-asielzoekerscentrum en opvangkamp in Tunesië, voorzien van alle EU-mensenrechtentoeters en -bellen, waarvoor je jaarlijks fors betaalt. Half jong Afrika dat ambities koestert, zal zich aan de poort melden onder het mom: Europa komt naar je toe deze zomer!’ Europa moet inderdaad terug naar Afrika: niet met kampen, maar met legale, veilige routes, ingebed in ontwikkeling, vrede en veiligheid. Landen in Afrika die niet meewerken vallen buiten alle ontwikkelingsprogramma’s en als zij niets aan migratie doen, worden de regimes met gerichte sancties geconfronteerd.

De PvdA moet niet meer meedoen aan het huidig ontmoedigingsbeleid, afstand nemen van de Turkije-deal en de migratiestroom beheersen door veel meer legale migratiemogelijkheden en effectieve gezamenlijke EU-buitengrenscontrole.

[1] Diederik Samsom stelde in maart 2016 voor 400 vluchtelingen per dag naar de EU te halen. Overigens stemde hij en zijn fractie tegen toen GroenLinks dit in een motie voorstelde. Het zijn er nu 255 in totaal die vanuit Griekenland naar Nederland zijn gevlogen…