De tsunami van kritiek op antidepressiva

Als iemand die zelf met depressie te maken heeft en die als vrijwilliger bij de Depressie Vereniging werkt, merk ik dat steeds meer mensen denken aan stoppen met antidepressiva. Dat doen ze omdat ze merken dat die pillen niet helpen, niet meer helpen, nooit geholpen hebben en/of misschien zelfs schade toebrengen. Dat durven ze nu pas hardop te zeggen omdat er steeds meer kritiek komt op antidepressiva. Die kritiek is er altijd geweest, al vanaf het begin, maar die kritiek wordt steeds omvangrijker en zo langzamerhand oorverdovend hard. Het is een tsunami; hieronder een kleine selectie uit die tsunami van kritiek.

Al in 1998 schreef hoogleraar Irving Kirsch een antwoord op het beroemde boek Listening to Prozac van Peter Kramer: Listening to Prozac but Hearing Placebo. Hij stelde dat antidepressiva veel minder goed werkten dan werd aangenomen. In 2010 publiceerde hij het boek The Emperor’s New Drugs: Exploding the Antidepressant Myth. Na nogmaals veel onderzoek van deze materie concludeerde hij dat voorzover de pillen wel werkten, dat vrijwel net zo veel te maken had met het placebo-effect. Kirsch ontdekte dat de farmaceutische industrie niet eerlijk omging met de onderzoeken.

Wetenschapsjournalist Robert Whitaker onderzoekt in zijn boeken, met name in zijn laatste Psychiatry Under the Influence: Institutional Corruption, Social Injury, and Prescriptions for Reform (2015), hoe in de afgelopen 35 jaar de farmaceutische industrie een corrumperende rol heeft gespeeld in de psychiatrie. En hoe de psychiatrie op zijn beurt het publiek misleidde over medicijnen van die farmaceutische industrie. Eén van de vele negatieve gevolgen is dat psychiaters al jaren veel te makkelijk medicijnen voorschrijven.

Psychiater en schrijver Theodore Dalrymple beweert in zijn boek Admirable evasions (2015) dat antidepressiva vrijwel nooit werken. Dat neurotransmitters de oorzaak zouden zijn van depressie is volgens hem een sprookje. Maar de marketing was zo’n succes dat zo’n tien procent van de volwassenen het inmiddels slikt. Praktisch alle voordelen van de SSRI (meest recente antidepressiva) zijn niet alleen onwaar, maar opzettelijke leugens. De farmaceutische industrie publiceerde alleen de positieve onderzoeken. In zijn boek Beschaving, of wat ervan over is schrijft Dalrymple dat door ongelukkig ‘depressief’ te noemen, “ontevredenheid met het leven een pathologische, medische aandoening wordt, waarbij de arts de verantwoordelijkheid heeft om deze met medische middelen te verlichten”. En: “(…) de patiënt doet of hij ziek is, de arts doet of hij hem geneest”.

Darian Leader, Brits psychoanalyticus en schrijver van Het nieuwe zwart (2008) zegt het volgende. Depressie wordt beschouwd als het gevolg van een tekort aan serotonine, niet als een reactie op de ervaring van verlies en scheiding. Doel van de medicatie is patiënten zo veel mogelijk weer tot aangepaste, nuttige leden van de maatschappij te maken; de diepere oorzaken en mogelijke effecten van hun psychologische problemen blijven vrijwel buiten beschouwing. In Engeland is psychopharma na toerisme en de financiële sector de meest winstgevende industrie. 25 van de 37 leden van het overheids-agentschap dat medicijnen goedkeurt, ontvangt een salaris van de psycho-farmaceutische industrie.

Darian Leader zei tegen Wim Brands in een tv-interview: “Vroeger was depressie een complexe theorie van de menselijke geest die evolueerde naar een model dat gaat om de werking van medicijnen. De pillen hebben de markt gecreëerd. Begin jaren 80 stortte de markt van kalmeringspillen door de negatieve publiciteit over de verslavende werking van die pillen in: een gat in de markt. Toevallig kwamen toen de eerste antidepressiva. Zo schiep de farmaceutische industrie deze volksziekte. En mensen vinden het makkelijker om een pil te slikken dan hun rotleven te bekijken en hun problemen proberen op te lossen. Maar achter symptomen zit altijd een verhaal”.

De Deens hoogleraar Dr. Peter Gøtzsche schreef een boek met de alles zeggende titel Dodelijke medicijnen en georganiseerde misdaad. Achter de schermen van de farmaceutische industrie (2013). Hij heeft het over hoe de farmaceutische industrie onze gezondheidszorg heeft gecorrumpeerd en waarom antidepressiva meer kwaad dan goed doen. Geneesmiddelen zijn de derde doodsoorzaak in het westen. Gøtzsche, niet onomstreden, won met dit boek de eerste prijs van the British Medical Association Medical Book Awards. Hij eindigt met een kwinkslag: als de farmaceutische industrie geen ziekte kan vinden, dan zullen ze je medicijnen verkopen tegen GSS, Gebrek aan Symptoom Stoornis.

Arts en filosoof Bert Keizer schreef in het voorwoord bij de Nederlandse vertaling van dit boek van Gotsche: “Niemand heeft het probleem van Big Pharma zo onweerlegbaar, systematisch en nietsontziend op tafel gelegd als de Deense hoogleraar Peter Gøtzsche. De farmaceutische industrie maakt zich schuldig aan misdadige praktijken op systematische schaal. De grote farmaceuten verdoezelen onderzoeksresultaten, verzwijgen bijwerkingen, kopen artsen om, infiltreren nascholingen, corrumperen patiëntenorganisaties, plaatsen leugenachtige advertenties en bedriegen tijdschriftredacties via ghostwriters. Ze verdienen miljarden met hun dubieuze pillen door te liegen over de kosten van ontwikkeling en productie”.

Hoogleraar Trudy Dehue schrijft in De Groene over Joanna Moncrieff: “In The Myth of the Chemical Cure uit 2007 beschrijft de kritische Britse psychiater Joanna Moncrieff hoe de stofjeshypothese leidde tot het omdopen van serotonine heropnameremmers in ‘antidepressiva’ en dat weer tot het omdopen van allerlei soorten verdriet en hopeloosheid in die ene ziekte, ‘depressie’ geheten”. Dehue: “Voorstanders van de stofjestheorie voeren aan dat hij een verontschuldiging is voor mensen die anders zichzelf verwijten maken. Dat kan zo zijn, maar onterechte zelfverwijten vallen op betere manieren tegen te gaan dan door mensen te vertellen dat er iets fundamenteel mis is met hun hersenen. Ook zijn er net zo goed patiënten die zich juist miskend voelen door de stofjestheorie, omdat deze een ‘quick fix’ inhoudt en hun eigen levensverhaal overbodig verklaart. Het blijft de vraag waarom neurowetenschappers de stofjestheorie niet allemaal krachtig tegenspreken en waarom velen van hen zelf onhoudbare feiten verspreiden, waarvan de stofjestheorie niet het enige voorbeeld is.”

Er zijn ook Nederlandstalige boeken vol kritiek op antidepressiva. Hier twee boeken met weer veelzeggende titels: Slikken. Hoe ziek is de farmaceutische industrie? (2006), door Joop Bouma. En: Psychiaters te koop? De invloed van de farmaceutische industrie op het psychiatrisch denken en handelen (2006), door Walter Vandereycken en Ron van Deth. Beide boeken worden genoemd in De depressie epidemie van Trudy Dehue, een boek dat over veel meer gaat dan antidepressiva, maar er zeer kritisch over bericht.

Arts-epidemioloog en oud hoofdredacteur van het ‘Geneesmiddelenbulletin’ Dick Bijl, gepromoveerd op depressie en antidepressiva, vertelt in 2017 in een interview in Skepter, het blad van Skepsis: “De farmaceutische industrie haalt alle trucs uit de kast — en bedenkt steeds nieuwe — om hun middelen mooier voor te stellen dan ze zijn en tijdschriftredacties, regelgevende instanties en uiteindelijk artsen en patiënten, te misleiden”. (…) “In 2008 bleek uit een aantal meta-analyses — dus een kwantitatieve samenvatting van het voorgaande onderzoek — dat antidepressiva alleen werken bij mensen met een zeer ernstige depressie en zelfs dan nog maar een heel klein beetje in de zin dat ze zelf zeggen dat ze zich beter voelen.” (…) “Een her-analyse uit 2015 toonde dat de onderzochte antidepressiva niet werkzaam waren bij kinderen en adolescenten en dat er bovendien sprake was van aanzienlijke bijwerkingen. Antidepressiva werken niet, of vrijwel niet. Integendeel, ze geven, zeker bij kinderen maar waarschijnlijk ook bij volwassenen, een verhoogd risico op suïcidaliteit en suïcide. De meeste gebruikers van antidepressiva ervaren dus slechts bijwerkingen. Het middel had eigenlijk verboden moeten worden: een middel dat niet werkt maar wel ernstige tot zeer ernstige bijwerkingen geeft, dat noem je een vergif — nou ja, dat is wat sterk, maar het valt in ieder geval niet onder de definitie van geneesmiddel.”

Psychiater Peter Breggin beweert dat antidepressiva niet werken, zelfs schade toebrengen en zelfmoord kunnen veroorzaken. In één van zijn boeken, Toxic Psychiatry (1991), beweert Breggin dat er bij langdurig gebruik hersenbeschadiging kan ontstaan. Het nut van antidepressiva is wetenschappelijk niet bewezen. Stoppen met antidepressiva levert ook veel problemen op. Breggin heeft het over de dehumanisering van de psychiatrie en stelt voor: “Als je zelfmoord wil plegen, dan verdoof ik die gevoelens niet met pillen, ik verwelkom die gevoelens juist. Dan vraag ik je waarom je dood wil. Waarom is er geen hoop? Waar en wanneer heb je de hoop verloren? Waarom ben je teleurgesteld? Wat mis je in je leven? Wat is er gebeurd? En dan gaan we daarmee aan de slag. Mijn collega psychiaters zetten de wereld op zijn kop, depressie ontstaat niet door een ziek brein, maar door een ziek leven, een depressief leven, een depressieve relatie, depressief werk, onverwerkt jeugdtrauma. Ik noem dit empathische therapie.”

Een officiële verklaring van de Verenigde Naties in 2017 zegt dat het leidende, biochemische verhaal van depressie gebaseerd is op bevooroordeeld en geselecteerd gebruik van onderzoeksresultaten en dat dit meer kwaad dan goed doet, ons recht op gezondheid ondermijnt, en moet worden verlaten.

Tsunami? Het voorschrijven en slikken van antidepressiva door miljoenen mensen gaat al jaren, al decennia, onverminderd door.

Vanavond, donderdag 15 april zendt BNNVARA op NPO2 om 20.25 een Zembla-aflevering uit over het afbouwen van antidepressiva.