De tragiek van Mazen al-Hamada en de Syrische revolutie

Waarom wachten we tot het te laat is? De tijd om te handelen is nu, niet wanneer we ons weer kunnen verstoppen achter onze eigen angsten of onwetendheid.

Mazen al-Hamada werd geboren in 1977 in Deir Ezzor, Syrië, in een familie van de middenklasse. Hij stond bekend als een onvermoeibare mensenrechtenactivist die zich hardnekkig inzette voor de slachtoffers van het Assad-regime. Voordat hij zich bij de Syrische revolutie aansloot, werkte hij in de olie- en gasindustrie van zijn stad. Zijn dappere inzet voor gerechtigheid maakte hem een symbool van verzet tegen onderdrukking en een inspiratie voor velen die zich voor vrijheid inzetten. In 2011, toen de Syrische revolutie begon, sloot hij zich, gedreven door zijn verlangen naar verandering en gerechtigheid voor zijn land aan bij de vreedzame protesten tegen het regime.

De oorzaken van de Syrische revolutie: van protesten naar burgeroorlog
De Syrische revolutie begon in maart 2011, geïnspireerd door de succesvolle opstanden in landen als Tunesië, Libië en Egypte. De Syriërs eisten democratische hervormingen en een einde aan de wijdverspreide corruptie in hun land. Het regime reageerde echter met brutale onderdrukking. Demonstranten werden beschuldigd van terrorisme en de veiligheidstroepen reageerden met geweld door te schieten op de vreedzame betogers en door velen van hen te arresteren. Dit gewelddadige antwoord van het regime leidde tot een escalatie van de protesten, waarbij steeds meer mensen eisten dat president Bashar al-Assad zou aftreden. De burgeroorlog die hieruit voortkwam resulteerde in duizenden doden en miljoenen ontheemden. Maar voor Assad betekende deze oorlog nog veel meer: honderdduizenden doden, duizenden vermisten, en een verwoeste samenleving die nog altijd gebukt gaat onder de nasleep.

Mazen al-Hamada's betrokkenheid en gevangenschap: een verhaal van trouw en lijden
Mazen werd in 2012 gearresteerd nadat hij had deelgenomen aan een van de vele vreedzame protesten tegen het regime. Hij werd gevangen genomen en naar de beruchte Sednaya-gevangenis gebracht, waar hij 15 maanden verbleef. In 2023 werd een interview met Mazen gepubliceerd door de Syrian Emergency Task Force, waarin hij zijn vreselijke ervaringen in de gevangenis beschreef. In de video vertelt Mazen over zijn arrestatie en de verschrikkingen die hij meemaakte. "Ze deden een shirt over mijn hoofd en gooiden me in een kofferbak," zegt hij. Bij aankomst in de gevangenis vroeg hij: “Waar ben ik?”, waarop de bewaarders antwoordden: “Op de luchthaven van Mezza, bij de luchtmachtintelligentieafdeling.” De martelingen begonnen onmiddellijk, zijn lichaam werd gebroken en geslagen en zijn geest werd gebroken door constante angst voor de dood. De Volkskrant heeft onthuld dat Mazen meerdere keren met de dood werd geconfronteerd: “Zijn ribben werden gebroken, hij werd aan zijn polsen opgehangen, zijn geslachtsdeel werd met een nijptang gescheurd, en hij werd anaal verkracht.” Deze vreselijke ervaringen zijn slechts een fractie van het lijden dat hij doorstond. En dit alles gebeurde omdat hij zich verzette tegen de onderdrukking van zijn volk. Het gebrek aan respect voor mensenrechten in Syrië was gruwelijk.

Mazen werd vaak in isolatie geplaatst of opgesloten in donkere, overvolle cellen waar de dreiging van executie alomtegenwoordig was. Dit creëerde een psychologisch hel, waarbij gevangenen dagelijks moesten leven in constante onzekerheid over hun lot. De gevangenisomstandigheden waren erbarmelijk door een gebrek aan voedsel, water en medische zorg. Het was een plaats waar het leven werd ontnomen, letterlijk en figuurlijk. En dit alles gebeurde voor één simpele reden: Mazen was een man die weigerde zijn stem te laten negeren door een dictatuur die zijn volk vermoordde voor niets meer dan hun verlangen naar vrijheid.

De duistere verdwijning van Mazen al-Hamada: het geheim van zijn lot
In 2014 werd Mazen na zijn vrijlating uit de gevangenis naar Nederland gebracht. In Nederland ging hij verder met zijn strijd voor gerechtigheid. Hij organiseerde protesten en demonstraties om de wereld bewust te maken van de gruwelen van het Assad-regime. Maar zijn geest en lichaam waren gebroken door de wreedheden die hij had meegemaakt. Het trauma was ondraaglijk. Zijn familie en vrienden gaven aan dat Mazen leed aan ernstige psychische problemen die voortkwamen uit zijn ervaringen in de gevangenis. Hij weigerde therapie te ontvangen; zijn angsten en trauma’s waren te groot om onder ogen te zien.

In februari 2020, tot grote schrik van zijn familie, verdween Mazen plotseling. Zijn laatste woorden tegen een neef in Duitsland waren: “Bid voor me.” Daarna werd het stil. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken kon vanwege de onveilige situatie in Syrië en het gebrek aan diplomatieke betrekkingen niets doen. De verdwijning van Mazen was een tragedie die slechts een van de vele was in het langlopende conflict. Niemand wist precies wat er met hem is gebeurd. Er wordt gespeculeerd dat hij door het regime was gelokt om terug te keren naar Syrië, waar hij mogelijk opnieuw gevangen werd genomen.

De val van het Assad-Regime: de belofte van gerechtigheid en de realiteit
Op 8 december 2024 viel het Assad-regime eindelijk. Dit moment wordt door velen als een teken van hoop gezien voor de Syrische bevolking, maar de schade was al onherstelbaar. Honderdduizenden mensen, waaronder de slachtoffers zoals Mazen, bleven achter met onvervulde verlangens naar gerechtigheid. Gevangenissen die onder het regime als "slachthuizen" bekend stonden, hebben de levens van duizenden verwoest. Het lot van degenen die gevangen werden genomen, vermist raakten of omkwamen, blijft voor altijd verbonden aan de Syrische geschiedenis. De strijd is nog niet voorbij. Het regime is gevallen, maar de slachtoffers blijven met hun verhalen wachten op erkenning.

De ongezegde waarheid en de dringende oproep tot actie
Mazen al-Hamada heeft alles opgegeven voor zijn land, voor de mensen die geen stem hadden. Hij riskeerde zijn leven keer op keer, maar de wereld, die nu zo stil lijkt, heeft hem pas gehoord nadat het te laat was. Waarom luisteren we alleen wanneer de doden niet meer spreken, wanneer de gewonden niet langer kunnen schreeuwen? De machtigen onder ons schudden handen, maken afspraken en ontvangen lof, maar doen te weinig om werkelijke verandering te bewerkstelligen. Het valt op hoe zij zich omarmen voor slecht, maar niet voor goed. Ze zeggen dat ze willen helpen, maar hoe diep gaat die bereidheid als zij alleen maar acteren als het hen niet ongemakkelijk maakt?

Waarom wachten we tot het te laat is? De tijd om te handelen is nu, niet wanneer we ons weer kunnen verstoppen achter onze eigen angsten of onwetendheid. Mazen is slechts één van de duizenden verhalen die ons roepen om verantwoordelijkheid te nemen. De werkelijke verandering begint wanneer we ons echt inzetten voor de slachtoffers van deze onderdrukking, wanneer we luisteren naar hun verhalen en reageren op hun pijn terwijl zij nog leven. Het vallen van het regime betekent niet dat de strijd is gewonnen. De wereld moet wakker worden, zich uitspreken en niet alleen rouwen wanneer het te laat is.