De toren van Bijbel
In veel culturen staan de vijf elementen (aarde, water, vuur, hout en metaal) centraal, zowel in religieuze zin als in zijnde ‘helende kracht’. Bij een bedorven maag en ingewanden eten dieren vaak aarde. Ook voor menselijk gebruik is aarde en klei een bekend middel uit de volksgeneeskunde tegen deze en andere klachten. Modderpakkingen op pijnlijke gewrichten, kleimaskers om de huid te reinigen, de aarde kortom staat voor meer dan aarde alleen en zou wel eens de bron van alle leven kunnen zijn.
Voor wat betreft metaforen en mythes kan men over de Bijbel terecht spreken van ‘Het Boek Der Boeken’. Over duiding, interpretatie en overeenkomst met andere Heilige geschriften zijn inmiddels dan ook vele studies verschenen. Boeken, vaak dikker dan het oorspronkelijke werk zelf.
Geloof en wetenschap lieten zich altijd al slecht verenigen, wellicht hooguit in de samenstelling: geloof in de wetenschap. Toch onderschrijft de Bijbel het evolutionaire idee dat het leven zijn oorsprong had in een oermodder, de Schrift gaat zelfs nog verder en stelt dat die modder niet alleen kraamkamer van het leven was maar tevens bouwmateriaal. Zonder nu te vervallen in allerlei wetenschappelijk, vergelijkend literatuuronderzoek, eens een aardige observatie.
Het ‘ontstaan van de mens’ blijkt namelijk zodanig beschreven dat zij basis werd van allerlei afgeleide literatuur en aldus de schepping van kunst.
Eerst genoemde mens, op de eerste pagina van de Bijbel is genaamd Adam dat ‘Aarde’ betekent (Het Hebreeuws of Ivriet zegt Adam voor ‘Mens’ of ‘Mensheid’ en ‘Adama’ voor stof der aarde). ‘Man van slijk’ las ik in een andere verhandeling. Slijk, aarde, klei. Het scheppingsverhaal spreekt van Adam als eerste schepsel door God uit het stof der aarde gevormd. Genesis 2:7:“Toen formeerde de Here God de mens van stof uit de aardbodem en blies de levensadem in zijn neus..” en veel later, in het nieuwe testament, 1 Korinthiërs 15:47:“..De eerste mens is uit de aarde, stoffelijk…”. Genesis 5:5 ten slotte spreekt van Adam als: “Zo waren al de dagen van Adam, die hij geleefd heeft, negenhonderd dertig jaar; en hij stierf”. Apocriefe, door de kerk niet erkende, geschriften verhalen overigens ook van mensen die reeds vóor Adam leefden. Nog zo’n pikkelende gedachte.
Natuurlijk werd de Bijbel door de vele eeuwen heen geschreven en door evenzovele handen aangevuld, weer aangepast en vertaald en bestaat het geschrift derhalve uit verzameld werk. Geen eenduidigheid dus en niet zo opmerkelijk dat taal, en de betekenis daarvan, een zeer ruime interpretatie vereist. Ongetwijfeld op grond ook van de verschillende versies waarin God eerst de vogels, vissen en allerlei gedierte schiep; “Dat de aard voortbrenge levende wezens naar hun aard, vee en kruipend gedierte…” alvórens hij de mens schiep; “…onderwerpt haar, heerst over de vissen der zee en over het gevogelte des hemels en over al het gedierte, dat over de aarde kruipt”. De eerste schepsels waren dus géén mensen, maar laten we die zijweg vooral de zijweg laten en ons focussen op het interessant taalgebruik.
De Joodse gemeenschap kent ook nog het verschijnsel ‘Golem’ afgeleid van ‘Gelem’ dat ‘Grondstof’ betekent. De Golem was een onoverwinnelijke, mythische verschijning die bestond uit tot leven gewekte klei. De parallellen zijn overduidelijk. (Adam, een mens van stof en aarde die 950 jaar leefde, een Golem?) In de legendes rond de Golem sprak hij nooit maar geleek verder in alles op een mens van vlees en bloed. Mary Shelly’s fantasievolle brein had ongetwijfeld zijn beeltenis voor ogen toen zij haar Dr. Frankenstein en zijn befaamde monster creëerde.
En wat nu nog te denken van terminologie als ‘Aards slijk’? Daar bedoelen wij op denigrerende wijze ‘geld’ mee. Geen verheven eretitel, banaler kan het eigenlijk niet. Maar ook ‘Moeder Aarde’ zou goed beschouwd op de schop moeten. Die eerste mens, geschapen uit aarde was een man, ergo ‘Vader aarde’ als logisch vervolg. Wie, waar vandaan komt en in welke taal dat het best is beschreven blijft in nevelen. De taal der mensen blijkt weer eens ondoorgrondelijk ingewikkeld. Het lijken Gods eigen wegen wel.