De terugkeer van maatregelen en de nieuwe omgang met ongevaccineerden

Daar zitten we dan. Amper een maand geleden werden de corona-maatregelen zo goed als opgeheven en nu is het wachten op waar het kabinet dinsdag weer mee gaat komen. Als ze dat zelf al weten want zelfs de gelekte plannetjes waren dit keer vaag. Misschien gaan Rutte & De Jonge dinsdag tijdens hun nieuwe conference, sorry conferentie, oproepen om meer thuis te werken, misschien op meer plekken de QR-code. Het blijft gissen.

Ik beken dat ik heel graag het kabinet de schuld van alles zou geven, en al helemaal Hugo de Jonge, maar het besef knaagt dat het in andere landen niet veel beter gaat. Ja nu misschien even, maar straks weer niet. Denemarken trok in september alle maatregelen in en zit nu te dubben welke ze weer in willen voeren. Terwijl ze kort daarvoor nog de kampioen corona-bestrijding waren. Dat lijkt een patroon van deze pandemie: als het ergens goed gaat dan gaat het daarna slechter, en andersom. Er is nu zelfs twijfel of de aanpak van Nieuw-Zeeland, lichtend voorbeeld in de virusbestrijding, wel zo ideaal is geweest.

Bij het begin van de pandemie waarschuwde de WHO dat die wel eens vijf jaar kan gaan duren. Als je het zo bekijkt verandert alles. Vijf jaar is net zo lang als de Duitse bezetting. Het betekent ook dat we nu in december 1941 zitten. Als je je dat realiseert hoef je niet te zuchten dat er weer strenge maatregelen aan komen, het is onvermijdelijk, net zoals dat ze weer afgeschaft zullen worden, totdat ze weer nodig blijken. Dit is ons nieuwe leven. Want het virus kan ook nog muteren. Of misschien komen er nog andere pandemieën aan. Het kabinet heeft het heel de tijd over licht aan het einde van de tunnel. Dat ‘we zijn er bijna’ klinkt fijn in de oren maar is funest voor het uithoudingsvermogen.

Vaccineren is zo lang het virus volhoudt de enige uitweg uit deze crisis. Maar de overheid wrijft je dat niet voortdurend in. Op de informatieborden boven de snelwegen die eerder waarschuwden dat je zoveel mogelijk thuis moet blijven en dat we corona samen bestrijden staan nu boodschappen over het belang van juiste bandenspanning en autorijden zonder te appen.

De pijlen richten zich nu steeds meer op de ongevaccineerden. Dat zijn de boosdoeners. Er klinkt de roep om strenge maatregelen: sluit ze uit, straf ze. Zo zijn we immers de laatste 20 jaar opgevoed door de regering: onwillige burgers moet je hard aanpakken. Klinkt goed maar is dom. In de praktijk leidt dat denken tot drama’s als de toeslagenaffaire, het grootste onrecht dat burgers is aangedaan onder het mom van harde aanpak.

Als je snakt naar maatregelen tegen ongevaccineerden moet je je om te beginnen eens afvragen of je vindt dat dergelijke sancties 3,5 jaar mogen duren. Die ongevaccineerde buurman, nicht of collega 3,5 jaar lang niet welkom in de horeca? Want daar zou het wel eens op neer kunnen komen. Niet alleen omdat de pandemie nog zo lang kan duren maar ook omdat de ongevaccineerden  hardnekkig blijken.

In Duitsland is er nu het 2G-beleid. Steeds meer plekken zijn alleen ontoegankelijk voor ongevaccineerden. Vooralsnog lijkt dat geen effect te hebben op de groep die het vaccin weigert en ongeveer een derde van de bevolking vormt. 89 procent van de ongevaccineerden zegt nog steeds in hun weigering te zullen volharden. Zelfs het overvol lopen van de zorg brengt daar geen verandering in, zeggen ze zelf .

De vaakst genoemde reden voor weigering (34 procent) is de vrees voor langetermijn-effecten. Die angst is hoogstwaarschijnlijk onterecht maar laat wel zien waar de weigeraars staan: ze kiezen voor zichzelf niet voor de samenleving. Dat klinkt verderfelijk maar hun keuze is hen door diezelfde samenleving ingepeperd. Ze hebben het onder meer geleerd van alle zelfhulpboeken die de voorbije decennia op de bestsellerlijsten prijkten: alles draait om jezelf. Het is ook het basisidee van het heersende neoliberalisme, dat de maatschappij beter wordt als iedereen alleen maar aan zichzelf denkt. Egoïsme is een deugd, verkondigde de schrijfster Ayn Rand. Rutte prees haar tot voor kort nog als grote inspirator. Inmiddels worden we als samenleving op alle fronten met de gevolgen van die desastreuze levensopvatting geconfronteerd, van de klimaatcrisis tot de wooncrisis. Als iedereen alleen maar aan zichzelf denkt gaan we er allemaal aan.

In Oostenrijk gaat de regering ongevaccineerden brieven sturen in een poging hen over te halen. Zou het helpen? In de utopische denkwereld van de zelfredzame burger misschien maar de praktijk is anders. Burgemeester Ahmed Aboutaleb schat dat bijna een derde van de inwoners van zijn stad niet in staat zijn om online een afspraak te maken voor vaccinatie. De terugtrekkende overheid staat op veel te grote afstand.

Maar hoeveel succes je ook boekt, en ik ben daar niet al te optimistisch over, dan nog zullen er altijd mensen zijn die zich om wat voor reden dan ook niet willen laten vaccineren. Dat kan ongemakkelijke situaties veroorzaken. Voor beide groepen. Net als het virus zelf is dat ook een test voor de samenleving. Hoe gaan we met die botsende opvattingen en houdingen om? Van wel of geen handen schudden tot wie er welkom is op het kerstdiner en de omgang met collega’s. Dat is onze nieuwe realiteit. We moeten niet alleen met het virus leren leven maar ook met elkaar.

Het wordt tijd dat we daar het gesprek over gaan voeren.

Maandagavond leid ik in debatcentrum Arminius een discussie over de vraag ‘Hoe gaan we deze winter met elkaar om?’ Met Beatrijs Ritsema , de grootste expert op het gebeid van omgangsvormen. Maar ook met medische deskundigen en vragen van het publiek. Het gesprek is zowel ter plekke in de zaal als online te volgen.