De strijd tussen Rusland en Oekraïne begint steeds meer op een proxy war te lijken

Wie commentaar geeft over de oorlog in Oekraïne, hoort tegenwoordig een bezorgd gezicht te trekken als China ter sprake komt. Zou Xi op het punt staan zijn vriend Poetin te bewapenen? Of handhaaft hij toch zijn neutraliteit? Afgelopen week publiceerde hij een vredesplan van twaalf punten maar dat is vrij ver van de praktijk losgezongen. In feite roept China de wereld op binnen de gegeven omstandigheden zo lief mogelijk te zijn terwijl Rusland en Oekraïne samen onderhandelen. Vrede zij aan alle mensen van goede wil en economische sancties zijn een slecht idee. Je zou het plan op wel meer conflicten kunnen plakken. Zelenski heeft inmiddels verklaard dat het Chinese plan een goed uitgangspunt is, mits Rusland zich uit de bezette gebieden – inclusief de Krim – terugtrekt. Dat doet Poetin nooit want dan komt hij ten val en zet hij misschien zijn eerste stap naar een of ander strafhof in Den Haag.

Stel dus dat de situatie verder escaleert en Xi besluit Rusland een steuntje in de rug te geven omdat het alternatief een zege voor het Westen zou zijn, hoe erg is dat dan? We zijn het bijna vergeten maar die situatie heeft zich vaker voorgedaan. Ten tijde van de Koude Oorlog waren de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten op verschillende tijdstippen en uiteenlopende plekken verwikkeld in een gewapend conflict. Soms lieten ze die uitvechten door strijdende partijen in een burgeroorlog. Op andere momenten grepen ze met hun eigen troepen in. De meest spectaculaire voorbeelden daarvan zijn de oorlogen in Afghanistan en Vietnam. Het Rode Leger probeerde een communistische junta in het zadel te houden toen die door islamisten werd bedreigd. En de Verenigde Staten ondersteunde met een steeds grotere inzet van troepen de regering van Zuid-Vietnam tegen de door het communistische Noorden gesteunde guerrillabeweging van het Nationaal Bevrijdingsfront, beter bekend als de Vietkong. Zware luchtbombardementen maakten deel uit van de Amerikaanse oorlogsinspanning. Die strekten zich uit tot het diep in Noord-Vietnam. Toen ik in 1989 – veertien jaar na de aftocht van de Amerikanen – in een toestel van de Hangkong Vietnam zat, dat de landing naar Hanoi inzette, zag ik overal rond de stad kleine meertjes. Dat waren volgelopen bomkraters. De door de Franse kolonialen gebouwde brug over de Rode Rivier hadden de Amerikaanse vliegers nooit weten te raken. Toch was die cruciaal voor de enorme wapenleveranties van de Sovjet-Unie en China aan het regime van Hồ Chí Minh. Het lichtere materiaal werd voor een belangrijk gedeelte naar het zuiden gesleept door mensen die naast volgeladen fietsen liepen. Zelenski wordt aan alle kanten gesteund maar niet door boots on the ground zoals het tegenwoordig heet. Amerika kon destijds de oorlog niet winnen maar verliezen evenmin. De doorslag is uiteindelijk gegeven door het groeiend binnenlands verzet. Steeds meer Amerikanen kwamen tot de overtuiging dat de Amerikaanse rol in Vietnam moreel niet verantwoord was. Tegelijk werkte de terugkeer van grote aantallen jonge mannen in lijkzakken demoraliserend.

Zo ver als in Vietnam en Afghanistan is het met de inmenging van wereldmachten nog niet gekomen. Toch krijgt de strijd tussen Rusland en Oekraïne steeds meer kenmerken van een proxy war, een wreed toernooi waarin de Oekraïense strijders onze kampioenen zijn. Het grote gevaar is dat andere opkomende wereldmachten meer evenwicht willen brengen in de strijd en Poetin militaire steun bieden nu hij zoveel effectieve en professionele weerstand ontmoet.

In oktober 1940 viel Mussolini Griekenland aan. Het zou een militaire wandeling worden, dacht hij. Dat viel ontzettend tegen. Het Griekse leger ging zelfs in het offensief en Hitlers Wehrmacht moest de Duce van een smadelijke nederlaag redden.

Zonder die hulp was het slecht voor hem afgelopen. De positie van Poetin lijkt sterk op die van Mussolini destijds. De Grieken maakten er een prachtig lied over dat één op één zou kunnen slaan op Oekraïne en Rusland nu.

De Duce trekt zijn uniform aan, met Engelse ondertiteling:

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin. Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: een terugblik op carnaval