De schande van Scaliger

Ik mag niet langer zwijgen. Deze week werd bekend dat men in Leiden alvast is begonnen om woest met een moker om zich heen te slaan. Ooit was Leiden de stad van de talen: je kon er terecht als je de meest uiteenlopende talen wilde leren kennen. Het was de stad die de eer van Scaliger hooghield, de zeventiende-eeuwse geleerde en polyglot. “Scaliger was een kenner van de klassieke oudheid en talen”, schrijft Wikipedia, “maar ook van oosterse talen als Hebreeuws, Aramees, Arabisch, Koptisch en Ethiopisch.” Nog altijd hangt er een plaquette in de Breestraat waarin de man herdacht wordt:

Nu hebben de nazaten van Scaliger, bestuurderen der Leidse universiteit, besloten al die talen in het Rapenburg te gooien. Behalve Scaligers talen zoals Hebreeuws en Aramees dreigen ook bijvoorbeeld het Swahili, het Turks en het Perzisch. Dat zijn grotendeels talen die je alleen in Leiden kunt studeren, zogeheten ‘unica’. Daarmee is het afgelopen, als het aan het Leidse faculteitsbestuur ligt. Er moet nu eenmaal bezuinigd worden! Weliswaar is er niet duidelijk hoeveel bezuinigingen minister Bruins precies nodig vindt, maar de faculteit zat sowieso krap bij kas.

Overigens zullen Bruins’ bezuinigingen alles nog flink veel erger maken, want de bedoeling is dat van veel van de talen nog wel een paar vakken zullen overblijven in het programma International Studies. Maar dat programma is in het Engels, en dat is óók een vreemde taal, en dat mag dan weer niet van Bruins. Omdat die het Nederlands zo’n mooie taal vindt.

Verdiepen
Er wordt dus binnenkort niemand meer opgeleid in talen van andere continenten, zoals het Swahili en het Berber, of talen die grote delen van het verleden ontsluiten, zoals het Aramees. Het valt bijna niet te beschrijven wat een grote stap dit is. Nederland was ooit een land dat overal geroemd werd vanwege de grote kennis van allerlei vreemde talen. Dat de gemiddelde inwoner geroemd werd voor zijn verbazingwekkende kennis van het Frans en het Duits, die tijd ligt nu allang achter ons. Nu zijn we aan het veranderen in een land waarin we hooguit twee talen spreken, als het aan de minister ligt: Nederlands en Engels. Al mag er dan in die laatste taal geen onderwijs gegeven worden. En een land waarin alle andere talen als volkomen onbelangrijk terzijde worden geschoven. Wie ze wil leren, doet dat maar op Duolingo.

Voor de duidelijkheid: dit ligt natuurlijk niet alleen aan Leiden. Andere universiteiten hebben allerlei talenstudies al eerder afgeschaft. Modern Grieks, Europees Portugees, Roemeens, Hongaars: heel veel Europese talen kun je sowieso niet meer studeren. Ik heb altijd gedacht dat een beschaafd Europees land minstens alle officiële Europese talen zou moeten bestuderen. Dat idee is inmiddels volkomen wereldvreemd geworden: waarom zouden we ons in elkaar verdiepen?

Studeren
Hoe komt dit alles nu? In de eerste plaats is Nederland niet het enige land waar dit gebeurt. In de hele westerse wereld verliezen mensen hun belangstelling voor het leren van talen. Talenonderwijs is dan ook heel intensief – je hebt nog altijd heel veel contact nodig met een docent – zonder dat al die inspanningen worden beloond met een leaseauto. En “de hele wereld spreekt immers Engels”?

Daar komt bij dat de manier waarop universiteiten worden betaald, zulk intensief werk bijna onmogelijk maken. Je kunt een studie niet in de lucht houden als er niet tientallen studenten op afkomen. Ik heb de man nog gekend die, dan toch weer in Leiden, af was gestudeerd bij de hoogleraar Baskisch – en die daarmee diens enige student ooit was. Er zijn nu eenmaal niet tientallen baskologen of afrikanisten per jaar nodig op de Nederlandse arbeidsmarkt, maar wel een paar. En die paar moeten dus ook kunnen studeren.

Dit artikel is ook verschenen op Neerlandistiek.nl.