De relschoppers, het racisme en de stad

Keisha Lance Bottoms is de burgemeester van Atlanta, een van de Amerikaanse steden die werd getroffen door rellen en plunderingen – naar aanleiding van de dood van George Floyd. Ze houdt een toespraak vol ingehouden woede, waarin ze de relschoppers aanspreekt. De toespraak gaat viraal in Amerika. Hierbij de Nederlandse vertaling van de toespraak, gevolgd door een korte analyse.

De toespraak ‘Ik ben een moeder. Ik ben moeder van vier zwarte kinderen in Amerika, van wie er één 18 jaar oud is. Toen ik de moord op George Floyd zag, deed dat pijn, zoals dat een moeder pijn doet. En gisteren, toen ik hoorde dat er geruchten gingen over gewelddadige protesten in Atlanta, deed ik wat een moeder zou doen. Ik belde mijn zoon en zei: ‘Waar ben je?’ Ik zei ‘Ik kan je niet beschermen’ en zwarte jongens moeten vandaag niet de straat op gaan. Dus jullie winnen het niet van mij, als het gaat over mijn diepe bezorgdheid over hoe Amerika er aan toe is. Ik draag dit elke dag met me mee. Ik bid elke dag voor mijn kinderen.

Wat ik zie gebeuren in de straten van Atlanta is niet Atlanta. Dit is geen protest. Dit is niet in de geest van Martin Luther King Jr. Dit is chaos. Een protest heeft een doel. Toen Dr. King werd vermoord, hebben we onze stad dit niet aangedaan. rell Dus als je van deze stad houdt, deze stad, die een geschiedenis heeft van zwarte burgemeesters en van zwarte politiechefs en van mensen die om deze stad geven, waar meer dan de helft van de ondernemers tot minderheden behoort, als je om ze geeft deze stad,

En bid dat iemand als dominee Beasley met je zal komen praten en je zal uitleggen hoe een protest eruit moet zien, hoe je verandering in Amerika bewerkstelligt. Onze politiecommissaris maakte gisteren een video, waarin ze zei dat ze onthutst was toen ze de moord op George Floyd zag. Dat heeft zij gedaan. Je eert de erfenis van Martin Luther King Jr. en die van de burgerrechtenbeweging niet. Je protesteert niet tegen iets, als je met brown liquor rondloopt en ruiten kapot gooit. De helft van de Westside is van T.I. en Killer Mike, dus als je deze stad afbrandt, verbrand je onze gemeenschap. Als je verandering wilt in Amerika, registreer je dan om te stemmen. Ga naar de stembus op 9 juni, Ga naar de stembus in november! Dat is de verandering die we in dit land nodig hebben. Je maakt onze stad te schande, het leven van George Floyd te schande – en dat van elke andere persoon die in dit land is vermoord! We zijn beter dan dit! We zijn beter dan dit als stad, we zijn beter dan dit als land.

Go home! Go home!

En op dezelfde manier waarop ik gisteren mijn zoon niet kon beschermen, kan ik jullie niet beschermen. Je trekt messen bij onze politieagenten, je verbrandt auto’s. Je hebt het CNN-gebouw beklad. Ted Turner startte CNN 40 jaar geleden in Atlanta omdat hij geloofde in wie wij als stad zijn. Vanmorgen nog werd een zwarte verslaggever gearresteerd, voor het oog van de camera – hij werkte voor CNN. Zij vertellen onze verhalen. En jullie maken hun gebouw te schande. Dit is niet de erfenis van burgerrechten in Amerika. Dit is chaos en we accepteren het niet. Dit verandert niets! Het gaat niet meer over de moord op een onschuldige man. Het gaat over hoe jullie politiewagens verbranden in de straten van Atlanta, Georgia.

Een korte analyse I Het begin van de toespraak raakt je natuurlijk: ze spreekt allereerst als moeder van vier zwarte kinderen. Wat is de impact daarvan? Voor haar Afro-Amerikaanse toehoorders is ze ‘one of us’ – ze is moeder van zwarte kinderen, ze doorvoelt als een moeder de pijn van de dood van George Floyd. Maar er is meer. Hier staat de burgemeester van een mega-stad, die tot welgesteld Amerika behoort – tot de bestuurlijke elite. Ook zij heeft dagelijks angst voor wat haar kinderen kan overkomen. Dan kan de conclusie niet anders zijn dan dat racisme alle Afro-Amerikanen treft – arm en rijk, jong en oud. Dat het echt een systemisch verschijnsel is. En: wie nooit met racisme van doen heeft, leert hier wat racisme met mensen doet. Ze is iedere dag bezorgd – bid iedere dag dat er niets met haar kinderen gebeurt.

II Er is een racistische moord en er zijn rellen en plunderingen. Wat doen sommige politici, inclusief Trump? Ze keuren de racistische moord af en gaan vervolgens vol op het orgel over de rellen en plunderingen, met zeer heftige law and order taal – Trump: ’gemene honden’ inzetten, ‘beangstigende wapens’ gebruiken, ‘schieten’. Daardoor ontstaat het beeld dat je de moord en de woede daarover niet serieus neemt, niet begrijpt. Wie daar vervolgens kritiek op heeft, kan het verwijt krijgen onvoldoende afstand te nemen van de relschoppers. En zo kunnen moord en rellen gebruikt worden voor politiek gewin. De burgemeester stapt niet in dat frame. Ze gruwt van de racistische moord en ze gruwt van de rellen. Het een gaat bij haar niet ten koste van het ander. Daarmee stijgt ze uit boven boven Trump en alle politici, die op een of andere manier de gebeurtenissen willen gebruiken, om zichzelf politiek te positioneren.

III Een mooi en niet onbelangrijk detail: Bottoms veroordeelt de relschoppers, maar komt vervolgens niet met dreigende taal – die zo maar olie op het vuur kan zijn. Ze komt met een eenvoudige oproep: Go Home. Ga terug naar je huis. Ze is woedend over de rellen, maar beheerst in haar reactie – en dat kun je een teken van kracht noemen. Ze had bijvoorbeeld ook kunnen zeggen dat ze de gouverneur zou vragen om inzet van de Nationale Garde. Die beheerstheid laat ze diezelfde dag nog een keer zien. Ze krijgt in een interview een vraag over Trump, die wel olie op het vuur gooit. De vraag: wat moet Trump volgens haar doen? De Democratische burgemeester vaart niet uit tegen Trump, maar heeft een eenvoudig antwoord: ‘He should just stop talking’.

IV Bedenk: Atlanta ademt Martin Luther King. Je vindt er de prachtige Ebenezer Baptist Church, waar King werd gedoopt en tot zijn dood predikant was. Er is het Martin Luther King Nationaal Historisch Park – inclusief een museum gewijd aan de burgerrechten beweging. Je gaat er met je school heen, hele families komen er naar toe. Het is de stad van de zwarte burgemeesters, zwarte politiechefs, van CNN. De relschoppers gaan niet alleen in tegen het gedachtengoed van King – maar doen dat ook nog eens in de stad die een soort spiritueel centrum van de burgerrechtenbeweging is – alsof je die in het hart treft.

V Bottoms refereert dus aan de strijd van King in de jaren zestig, en die historische verwijzing maakt haar toespraak krachtig. Midden in de jaren zestig verscheen het rapport van de Kerner-commissie, geschreven in opdracht van president Johnson. De conclusie: ‘Onze samenleving beweegt in de richting van twee samenlevingen: een zwarte en een witte samenleving – gescheiden en ongelijk’. Het zou vandaag geschreven kunnen zijn. De verwijzing naar Martin Luther King heeft iets actueels – zijn strijd moet worden voortgezet. Tegelijk heeft die verwijzing ook iets tragisch. King voerde zijn strijd een halve eeuw geleden – en die strijd is nog steeds niet voorbij.