De rechtstaat is wel toe aan boterham met smeerworst

‘Mijn opa woonde aan de Keizersgracht. Als kleine jongen wist ik al: hier wil ik later ook werken’, zo stelt een willekeurig Amsterdamse advocaat zich voor op zijn website. Strak in het pak en met de witte barokke deurpost van een grachtenpand vaag op de achtergrond. Volgens een interview in De Volkskrant met Franc Weerwind moet de rechtstaat toegankelijk zijn voor iedereen, ook voor de mensen ‘met een kleine beurs’. En ineens moest ik denken aan mijn opa, zijn eeuwige boterham met smeerworst en hoe de rechtstaat daar aan toe is. 

Het is ons de afgelopen jaren pijnlijk duidelijk geworden dat een weg naar de rechtstaat er voor iedereen moet zijn. Wie in Groningen woont of onderdeel is geworden van ‘de toeslagaffaire’ realiseert zich maar al goed dat toegang tot een goede advocaat geen overbodige luxe is.

Multicultureel in smaak
Goede advocaten dragen bij aan de democratische rechtstaat en zijn, sterker nog, de hoeders van die rechtsstaat. Hoeders kunnen we definiëren als mensen die waken over het welzijn en de veiligheid van andere mensen, die dat zelf niet kunnen. Maar een hoeder kunnen we ook definiëren als iemand die het bestaande in standhoudt. En ik ben bang dat ze zich in de advocatuur soms in definitie vergissen en het gevoel hebben dat ze zich aan de laatste moeten houden. En dat gebeurt niet alleen door de hoge, en voor velen onbetaalbare tarieven, maar ook door een gebrek aan multiculturalisme. In smaak.

Verzuipen in overdaad
Ik kan het niet genoeg zeggen. Smaak is meer dan een kwestie van wat een iemand als wel en niet mooi ervaart. Zoals de Franse socioloog Pierre Bourdieu zegt: ‘Taste is what brings together things and people that go together. Taste is a matchmaker.’ Smaak kan zorgen voor een aantrekkingskracht tussen verschillende individuen, maar ook voor een afstand tussen groepen die niet hetzelfde smaakpatroon waarderen. En precies dat is wat er in de advocatuur ook aan de hand is. Los van het geld, is het nogal wat voor ‘iemand met een kleine beurs’ om de statige trappen van een advocatenkantoor te betreden, waar je, eenmaal binnen, verzuipt in een zee van overdaad en kunst, waar je ‘niet echt in thuis bent’.

Lekkere status
Het probleem van overdadig goede koffie en een barokke deurpost is, is dat het status en kundige associaties oplevert en indirect ook inkomsten voor de juridisch geschoolde ondernemer. Als cliënt denk je toch: ‘Nou, die heeft het allemaal lekker voor elkaar. Dan zal het wel een goede advocaat zijn, als zij zich zo’n kantoor kan veroorloven. Dan zal ze wel veel zaken winnen en ja, daar moet je dan inderdaad voor betalen. Zo gaat dat nou eenmaal. Goede advocaten zijn duur.’ En zo’n status is fijn voor een advocaat en de luxe smaak moeilijk op te geven. Bovendien is er een groep die deze status ook niet op kan geven, omdat het de enige smaak is die ze kennen. Laten we ze de ‘monoculturelen’ noemen. Maar er is ook een groep die dat wel kan en daar ligt de hoop van de Nederlandse rechtsstaat. En dat zijn de multiculturelen. Mensen die zich thuis voelen bij meerdere soorten smaak.

Klapstoel
En dat brengt mij bij de smeerworst. Bij ons thuis waren mijn ouders hoogopgeleid en mijn grootouders niet. Thuis hadden we een soort wijnkelder-achtig-iets, terwijl mijn opa en oma vooral ‘Spa Groen’ dronken bij het avondeten. Mijn moeder ging graag naar Carré, mijn opa zat op zondagmiddag met zijn klapstoel bij de voetbalwedstrijden van het eerste elftal van het Schiedamse Excelsior ’20. Mijn moeder had een gevulde koelkast, mijn opa ontbeet elke dag met een boterham met smeerworst. En man oh man, wat had mijn moeder een hekel aan die smeerworst. Zij voelde zich beter bij de status van de wijnkelder, dan die van de smeerworst. En deed alle mogelijke moeite om de eenvoudige smaak te vergeten en mijn opa ervan te overtuigen dat hij ook geen smeerworst meer moest eten. Het is lastig balanceren tussen je originele smaakpatronen en de nieuwe die je onderweg hebt aangeleerd.

Moed
En toch ligt de staat van de democratische rechtsstaat in de handen van de deze groep. Zij die multicultureel zijn. Die zich het leven met een boterham met smeerworst kunnen herinneren en die ook graag in dure restaurants mogen eten. Zij die de moed hebben om dat te communiceren waar ze maar kunnen. Op websites, seminars, rechtszaken, de borrel, de tennis of op wintersport. Weerwind moet op zoek naar de hoeders van de rechtstaat in de breedste zin van het woord. Zij die het welzijn van de monoculturelen kunnen beschermen én gebruiken om uiteindelijk de rechtsbescherming te laten zegevieren.

cc-foto: Okan Caliskan