De #really-movement tegen complotdenkers

Niet vaak maken we een tijd mee waarin de wetenschap van zo’n groot belang is als nu. Ondanks dat zien we een enorme anti-wetenschappelijke golf door de maatschappij trekken. Adviezen van experts worden ondermijnd door een gebrek aan kennis, door toegang tot sociale media én doordat wereldleiders in voorbeeldfuncties er ook lak aan hebben. Mensen gaan stug door met samenkomen , sportcompetities worden doorgedrukt , men doet aan self-medicating met desinfecteermiddel.

Honderdduizenden mensen bekijken filmpjes waarin Bill Gates wordt beschuldigd van het eigenhandig ontwikkelen van het virus, zodat hij middels vaccinaties bij iedereen een microchip kan implanteren. En wat te denken van de  video’s  en  artikelen waarin de pandemie wordt gelinkt aan het uitrollen van het 5G-netwerk. Ondertussen lopen de sociale media over van de sentimenten van mensen die de complotten helder doorzien.

‘Wakker’ De zorg piept en kraakt onder de enorme druk van het coronavirus, de maatschappij staat nagenoeg stil, en de economie krijgt een historisch zware klap te verduren. Om onze samenleving weer volledig op gang te krijgen, moet er een vaccin ontwikkeld worden. Wetenschappers moeten dus hun werk zo goed mogelijk kunnen doen om de mechanismen van het virus te begrijpen, van de microscopische biologie van het deeltje tot de statistische modellen die de verspreiding voorspellen.

Deze vitale inspanningen worden op krankzinnige wijze ondermijnd door een groot tegengeluid. De aanhangers van de verschillende complottheorieën noemen zichzelf ‘wakker’ tussen de slapende menigte – zij hebben door wat er écht gebeurt. Alles wat de overheid en haar ‘lakeien, het RIVM en de NOS’, naar buiten brengen kan enkel geloofd worden door de slapende medemens. “Word wakker, mensen!”, is de slogan. Als schapen tuimelen honderdduizenden mensen in de reeds veelvuldig ontkrachte beweringen, daarbij anderen voor schapen uitmakend. Dit heeft niets meer met scepsis of kritisch denken te maken, het is een dogmatische afkeer van het rationele.

Deze anti-intellectuele beweging vormt een groeiende bedreiging voor de maatschappij. Honderden mensen delen online boodschappen waarin de huidige lockdown wordt gezien als samenzwering van de overheid. Tientallen zendmasten voor telecommunicatie zijn in de fik gestoken door betogers tegen de vermeende 5G-straling (op het moment van schrijven staat de teller op 19 branden). Deze zendmasten zijn echter geen 5G-masten, maar zorgen voor alle telecommunicatie waaronder die van het 112-alarmnummer. In een poll van de Telegraaf gaf 46% van de lezers aan zich te verzetten tegen een verplicht vaccin voor corona, mocht dat er komen. Deze sentimenten kosten dus mensenlevens, in de meest letterlijke zin.

Tegenwicht bieden Het is onmogelijk dat ik de enige ben die tandenknarsend dit soort berichten leest. Juist nu moeten de mensen die pro-wetenschap en pro-kritisch denken zijn zich groeperen in een tegenbeweging. Eentje die tegenwicht biedt aan de complotdenkers en zelfbenoemd wakkere mensen. Wij vormen samen de kritische massa die zich verzet tegen de gevaarlijke onzin die over social media woekert.

Een strijd tegen een grote onkundige massa die volledig zeker is van haar zaak is een pittige strijd. Degenen die bereid zijn van gedachten te veranderen, en voorzichtig zijn om conclusies te trekken op terreinen waar ze geen expert in zijn, delven het onderspit. Een rationele discussie met ‘wakkere’ mensen heeft weinig kans van slagen, daar geen enkel tegenargument meer door hun zorgvuldig opgebouwde muur van misinformatie heen kan breken. Het is immers vele malen gemakkelijker om iemand voor de gek te houden dan om iemand er van te overtuigen dat hij voor de gek gehouden is.

#really Wat we wel kunnen, is laten merken dat we rammelende beweringen in twijfel trekken. Dat we een spannend youtube-filmpje niet als valide bewijs zien. Dat we een meermaals voor kwakzalverij berispte arts geen autoriteit vinden. Dat honderden anekdotes niet optellen tot een argument. We trekken één wenkbrauw op, zijn weinig onder de indruk en zeggen ‘really?’. Wij zijn de #really-movement.

De #really-movement claimt niet de waarheid in pacht te hebben. Ze heeft simpelweg vertrouwen in diegenen die weten waar ze over praten. Vertrouwen in de rede, vertrouwen in de wetenschappelijke methode. Wanneer we met #really reageren op een Twitterbericht of Facebookpost, is dat niet bedoeld als belediging van de persoon. We trekken het bericht in twijfel. We willen zuiver en onafhankelijk bewijs zien voordat we iets aannemen.

Er zijn maar weinig momenten in de geschiedenis geweest waarop een sterk pro-rationeel tegengeluid zo ontzettend belangrijk is geweest. Daarom is het tijd om onze versnipperde zuchtjes bij het lezen van een complottheorie te verenigen tot een orkaan aan zuchten. Laat de hashtag #really overal verschijnen op social media. Wij zijn #really.