De reactie van de oppositie is voorspelbaar maar niet overbodig

VVD, D66, CDA en ChristenUnie hebben gisteren hun regeerakkoord gepresenteerd. Vanzelfsprekend zijn ze er zelf zeer mee ingenomen. ‘Ik denk dat er een goed akkoord ligt,’ zette beoogd premier Mark Rutte de toon. Maar ook D66-leider Sigrid Kaag noemde het stuk ‘mooi en gebalanceerd’, al gaf ze toe dat de formatie wel erg lang heeft geduurd.

De oppositie is, even voorspelbaar, totaal niet te spreken over het document. PVV-boegbeeld Geert Wilders bijvoorbeeld verklaarde zich ‘helemaal kapot geschrokken’ te zijn van alle beleidsvoornemens. Hij vindt vooral iedere cent die Rutte IV wil uitgeven aan stikstof en klimaat weggegooid geld en verwijt de nieuwe ploeg dat die niks doet om de komst van asielzoekers te beperken. Hij draaide, kortom, een al zeer grijsgedraaide plaat nog grijzer.

Maar ook de PvdA schreeuwde moord en brand over de vijftig pagina’s die de coalitiepartners na driekwart jaar soebatten hebben weten te vullen. Volgens fractieleider Lilianne Ploumen ontbreken in de voorstellen de ‘socialer en eerlijker keuzes’. Toen in 2012 het regeerakkoord van Rutte II gepresenteerd werd waren de sociaaldemocraten aanzienlijk positiever, hoewel het toen ook heus wel wat socialer en eerlijker had gekund. Ploumen maakte destijds trouwens als minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking zelf deel uit van dat kabinet.

Maar zo zit de politiek nu eenmaal in elkaar. Coalitiepartijen roepen luidkeels hosanna en in de oppositie wordt steen en been geklaagd. Of je mag meeregeren bepaalt vaak in hoge mate de teneur van je reactie. Al wil ik hier nu ook weer niet suggereren dat alles lood om oud ijzer is. Als de PvdA en GroenLinks in het kabinet hadden gezeten in plaats van de ChristenUnie, zou het regeerakkoord er waarschijnlijk net iets anders hebben uitgezien.

Toch is misschien niet meer dan de helft van de partijen in de Tweede Kamer bereid compromissen met anderen te sluiten om zo een kabinet op de been te helpen. Op dit moment zijn dat – uiteraard – de vier partijen die Rutte IV gaan vormen, en daarnaast PvdA, GroenLinks, Volt, mogelijk de SGP en heel misschien de SP.

Populistische partijen als PVV en Forum voor Democratie willen wel regeren, maar hun donkerbruine standpunten staan zover af van die van het ‘kartel’ dat een regeerakkoord er nooit van zijn leven inzit. Ook heb je nog enkele linkse getuigenispartijen als de Partij voor de Dieren en BIJ1, die alleen beleidsverantwoordelijkheid willen dragen als ze op alle punten hun zin krijgen. In de praktijk betekent dat dat ze altijd aan de kant zullen blijven staan.

Je zou kunnen betogen dat veel partijen overbodig zijn, omdat het uitgesloten is dat ze aan de macht zullen komen. Maar dat lijkt me onzin. De oppositie is nodig, zelfs de kansloze. Een Kamer met alleen coalitiefracties zou niet alleen doodsaai zijn, ze zou überhaupt niet goed functioneren. Oppositiepartijen hebben, al was het maar doordat ze onder vrijwel alle omstandigheden vasthouden aan hun eigen gelijk, wel degelijk invloed. Je zult zien dat de kritiek van de oppositie ook in deze regeerperiode zal zorgen voor aanpassingen van de regeringsplannen. De meeste kabinetten in Nederland maken hun termijn niet af. Dat is niet voor niks zo.

Dat neemt overigens niet weg dat je je kunt afvragen of een Kamer met negentien fracties, die voor een deel vrijwel hetzelfde betogen, wel zoveel meerwaarde heeft. Is negentien (op een Kamer van 150 leden) niet een heel klein beetje te veel van het goede?