De overheid is te zwijgzaam over de dienstplicht, dat moet anders

Nederland heeft een militaire dienstplicht. Er is nu dan wel geen opkomstplicht, maar als de overheid dat nodig acht kan deze weer worden ingevoerd. Dat zou betekenen dat als jij tussen de 17 en 45 jaar bent, jij verplicht kunt worden om in het leger te gaan en je leven te riskeren. Dat is nogal wat.

Het lijkt me op zijn minst wel zo eerlijk dat je hier helder over wordt geïnformeerd. De overheid claimt in principe het recht op jouw leven. Los van wat je daarvan vindt, dienstplichtigen verdienen het wel om te weten hoe dat zit. Wat is de dienstplicht? Wat houdt die in? Wat zijn mijn plichten? Wat zijn mijn rechten? Geen onredelijke vragen denk ik. In de overheidscommunicatie over de dienstplicht valt echter één ding op: ze lijken weinig zin te hebben om er antwoord op te geven.

In het jaar dat je 17 wordt krijg je een brief van het ministerie van Defensie. Met deze brief word je geïnformeerd dat je officieel bent ingeschreven voor de dienstplicht. Je zou verwachten dat in deze brief ook wordt uitgelegd wat dat precies inhoudt, maar dat valt tegen.

De nieuwste brief die ik heb kunnen lezen is verstuurd in 2020. Samengevat staat er niet veel meer in dan dat je bent ingeschreven voor de dienstplicht, dat er nu geen opkomstplicht is en dat die in “heel uitzonderlijke situaties” weer terug kan komen. Uitleg over wat dit allemaal precies betekent ontbreekt. De brief komt vooral over als een formaliteit, alsof ze verwachten dat je alles over de dienstplicht al wel weet.

Voor meer informatie verwijst de brief naar een pagina op de website van de Rijksoverheid , maar die helpt ons niet veel verder. Op die pagina staan slechts drie punten: dat de opkomstplicht is uitgesteld, dat de dienstplicht ook voor vrouwen geldt, en wat je kunt doen als je een dubbele nationaliteit hebt en je in het andere land ook dienstplichtig bent.

Toegegeven, dat laatste punt is belangrijke informatie en het is goed dat het wordt gegeven. Maar op deze pagina wordt dus verder ook niet uitgelegd wat de dienstplicht concreet inhoudt. Er is een hele alinea gewijd aan hoe de wettekst is aangepast toen de dienstplicht ook voor vrouwen ging gelden, maar uitleggen wat de dienstplicht ís blijkt opnieuw te veel gevraagd. Zelfs een simpele zin als “Dienstplicht houdt in dat je verplicht bent in het leger te dienen in oorlogstijd” of iets dergelijks kan er niet vanaf.

Je kunt nog wel even verder zoeken, maar je zult weinig vinden. Er is een pagina genaamd ‘Waarom ontvang ik een brief over de dienstplicht?’, maar je kunt de informatie op die pagina samenvatten met ‘omdat er dienstplicht is’. Gebruik de (vrij onoverzichtelijke) zoekfunctie op de site en je zult weinig andere informatie vinden, behalve nog een paar trotse persberichten over dienstplicht voor vrouwen. Op de website van het ministerie van Defensie staat één pagina over de dienstplicht , maar die verwijst alleen maar terug naar de website van de Rijksoverheid. Andere overheidswebsites zoals werkenbijdefensie.nl leveren ook niks op.

Ik vind dat vreemd. Waarom wil de overheid niet helder en concreet uitleggen wat de dienstplicht is? Dit is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Als je iets als dit van mensen vraagt, dan moet je dat op een heldere en toegankelijke manier aan hen uitleggen. Simpelweg zeggen “dienstplicht bestaat” is niet genoeg.

Naast die basisuitleg zijn er ook veel andere vragen die je kunt stellen. Wie worden als eerste opgeroepen? Hoe lang moet ik in dienst? Wat zijn redenen om afgewezen te worden? Wat zijn redenen waarmee je een uitzondering kunt krijgen? In welke omstandigheden zijn deze redenen geldig? Wat zijn als dienstplichtige mijn rechten? Hoe maak ik hier gebruik van? Als ik in dienstplicht ben, welke rechten vervallen dan? Wat gebeurt er als ik de dienstplicht weiger? Langs de officiële kanalen van de overheid kom ik er niet achter.

Het is ook niet alsof het gaat over iets hypothetisch dat we nooit gaan meemaken. De dienstplicht is ook nu relevant. Er is nu dan geen opkomstplicht, maar die kan op elk moment weer worden ingevoerd wanneer de overheid dat nodig acht – en dat is niet onvoorstelbaar. Met alle instabiliteit in de wereld kunnen we niet uitsluiten dat er iets kan gebeuren. Kijk alleen al naar de huidige situatie rondom Oekraïne. Als de hel losbarst en de overheid acht het nodig, is het dan eerlijk om dienstplichtigen op te gaan roepen terwijl ze amper zijn verteld wat dat inhoudt?

En mocht deze informatie allemaal beschikbaar komen zodra mensen worden opgeroepen, dan zou dat te laat zijn. Mensen moeten van tevoren zich kunnen inlezen in hoe een grote plicht als deze in elkaar zit, zodat als het ooit nodig is ze er voorbereid in kunnen gaan.

Met de militaire dienstplicht vraagt de overheid iets heel groots van alle Nederlandse burgers. Dan moet je als overheid ook op zijn minst duidelijk maken wat dat inhoudt. Ik zou niet afhankelijk moeten zijn van externe bronnen zoals NPO Kennis om te ontdekken wat dienstplicht precies is, en ik zou niet het wetboek in moeten duiken om achter mijn rechten te komen. Al die informatie moet helder en overzichtelijk op de website van de Rijksoverheid staan. Zoiets groots vragen van je burgers zonder hen fatsoenlijk te informeren, dat is gewoon niet eerlijk.