De oorlog tussen vleeseters en vegetariërs

Ruim 30 jaar geleden verscheen er een bizarre Franse film over een post-apocalyptische wereld waarin een letterlijk ondergronds opererende guerrillabeweging van vegetariërs strijd levert met de laatste vleeseters die nog boven de grond wonen. Ik had indertijd bij het zien van die film, Delicatessen, niet het idee dat ik naar een serieuze toekomstvoorspelling zat te kijken maar nu, na de overwinning van de vleesverslaafde boerenbeweging en het razendsnel oprukken van de klimaatcrisis, begin ik toch te twijfelen.

De herinnering aan Delicatessen kwam onverwacht bij me op toen ik in Londen een indrukwekkende tentoonstelling zag van de Ierse kunstenaar Richard Mosse. Op een gigantisch scherm projecteert hij ruim een uur lang infrarood beelden van de vernietiging van het Amazonewoud. Je ziet hoe stukken bos in brand worden gestoken, hoe kettingzagen het natuurgebied aan flarden zagen, hoe de inheemse bevolking protesteert, hoe enorme kuddes runderen het platgewalste terrein worden opgejaagd, om vervolgens te worden geslacht. Het is een orgie van verwoesting en geweld die bedaard wordt uitgevoerd, zoals een buurtbewoner een gazonnetje maait. Die rust maakt het nog erger. Het infrarode effect en de schokkende luchtopnames van de immense verwoesting versterken het apocalyptische gevoel.

De film werd geschoten in de jaren van 2018 tot 2022, de tijd waarin Bolsonaro aan de macht was, de man die ontkent dat de planeet verwoest wordt en de vee-industrie vrij baan gaf. Dat leek ver weg, de andere kant van de wereld, maar nu staat die realiteit ineens op de stoep.

Een paar dagen eerder, net na de verkiezingsuitslag waarmee het politieke landschap werd omgeploegd, had ik getwitterd ‘BBB is voor de heide wat Bolsonaro was voor de Amazone’.

Daar kwam naast instemming ook een lading geïrriteerde reacties op waarvan vele ontkenden dat de heide natuurwaarde heeft of zelfs maar natuur is. Dat patroon van de werkelijkheid ontkennen keert steeds terug. Het gaat gepaard met een afkeer van wetenschap. Als je doet alsof iets niet bestaat hoef je het ook niet te beschermen. Je hoeft niet in te grijpen, niet te veranderen. Ik ken die denkwijze nog van het platteland waar ik opgroeide. In die zogeheten ‘hechte gemeenschap’ werd een kindermisbruiker de hand boven het hoofd gehouden met de woorden ‘laat de bok maar spelen met Gods lammetjes’. Liever verwoesten dan veranderen.

Bij het zien van de film van Mosse werd me nog eens duidelijk hoe dichtbij Brazilië is. Nee, natuurlijk, Van der Plas is geen Bolsonaro en de BBB haalt ook niet zoveel stemmen als de Braziliaanse oud-militair maar de parallellen zijn er wel. Het tropisch regenwoud wordt onder andere gekapt om soja te verbouwen, niet om zoals veel BBB’ers schijnen te denken vegetariërs te voeden maar om tot veevoer verwerkt te worden dat naar Europa wordt geëxporteerd. In de Nederlandse megastallen wordt het Amazonewoud opgevreten. En dan is er nog de parallel met het vee daar. Natuur moet wijken voor koeien van de grootschalige vee-industrie. In Nederland is dat net zo het geval. De stikstofcrisis draait niet om de kleine natuurvriendelijke boeren, net zoals het rokersprobleem niet veroorzaakt werd door de sigarenboer op de hoek. Het probleem is de agro-industrie. En die heeft nu een partij die gewilliger de belangen behartigt dan voorheen het CDA.

De overwinning van BBB leek aanvankelijk mee te vallen, alleen al omdat die ten koste ging van FvD, maar de partij is een groot gevaar voor de natuur. De geschiedenis lijkt zich te gaan herhalen. De huidige stikstofcrisis is te danken aan een soort voorloper van de BBB, de CDA-staatssecretaris Henk Bleker, een lomperik die ook een uitgekiend natuurbeleid verwoestte. Hij kreeg zijn kans in het eerste kabinet Rutte dat dreef op de steun van de PVV. Later klopte hij aan bij FvD.

We stevenen nu af op een soortgelijke ramp. Het kabinet trapt op de rem. In analyses lees je dat D66, de regeringspartij die vasthoudt aan bescherming van de natuur, het onderspit dreigt te delven. De geschiedenis heeft niet alleen de neiging zich te herhalen maar bij die herhaling ook nog eens erger te worden.

Het gaat niet alleen om de natuur. Er schuilt een verder reikende destructieve kracht achter. Afgelopen week plaatste ik een tweet om duidelijk te maken dat Nederland een veel te grote veestapel heeft.

Weer volgde een tsunami aan boze reacties. Nu viel op dat als verweer gebruikt werd dat Nederland niet te veel dieren houdt maar te veel mensen telt. De mensen moeten weg zodat er meer vee gehouden kan worden. Dat is echt een redenatie in bepaalde kringen. Maar ja, hoe ga je dat aanpakken? Mensen als een probleem zien dat opgelost moet worden heeft al eerder tot grenzeloze misdaden geleid.

Ik moest weer aan Delicatessen denken. In die wereld zijn er nog wel vleeseters maar is het vlees op. Dus zijn de mensen aan de beurt om opgepeuzeld te worden. In plaats van vegetarisch eten wordt het vegetariërs eten. Dat klinkt bizar en ondenkbaar, maar ja dat is het verbieden van vegetarisch voedsel ook. Toch gebeurt dat in Italië gewoon. En wie weet straks ook in Nederland.

cc-foto: Marco Verch