De oorlog tegen terrorisme heeft alleen maar meer terreur opgeleverd

Als de recente terroristische aanslagen uit radicaal-islamitische hoek in Frankrijk en Oostenrijk ons iets leren, is het dat buitenlandpolitiek steeds meer ook binnenlandse politiek is geworden. Wat in het buitenland gebeurt, en wat in onze naam in het buitenland wordt gedaan, beïnvloedt ons leven hier.

Erg zichtbaar in Nederland was dat in 2017, toen vlak voor de Tweede Kamerverkiezingen de Turkse minister van familiezaken in ons land campagne wilde voeren voor het referendum over de grondwetswijzigingen in haar land. Dat liep uit op een diplomatieke rel. Ook de soms ronduit heftige discussies de afgelopen jaren over opname van vluchtelingen getuigen van de connectie tussen buitenlandse en binnenlandse politiek. Dat mensen in Europa aankloppen voor hulp en opvang hangt immers vaak samen met oorlogen in de landen van herkomst – oorlogen waar niet zelden het Westen een rol in speelt of zelfs direct in participeert.

Sinds 2001 zijn Westerse landen, onder leiding van de VS, verwikkeld geraakt in zowat een permanente oorlog, officieel vaak gericht tegen het terrorisme. Dit heeft bijgedragen aan een ongekende vluchtelingenstroom. Het Costs of War project, van twee Amerikaanse universiteiten, berekende dat onder andere deze militaire inmenging, bijvoorbeeld in Irak en Afghanistan, maar ook elders, heeft geleid tot ten minste 37 miljoen vluchtelingen en in werkelijkheid waarschijnlijk nog een stuk meer, zelfs in de richting van 59 miljoen. Veelzeggende cijfers.

Deze permanente oorlog heeft het terrorisme, zoals ons wel werd beloofd, niet verslagen. Verre van zelfs. Neem Islamitische Staat. Deze ongekend gruwelijke terroristische organisatie kon enkel ontstaan als gevolg van de Amerikaanse bezetting van Irak vanaf 2003. Dat erkent zelfs president Barack Obama. Andere resultaten van de ‘War on Terror’, naast de vele miljoenen vluchtelingen, zijn meer dan een miljoen doden, meer terroristische organisaties en meer terroristische aanslagen, ook in het Westen. De voedingsbodem voor radicalisering en terrorisme is ondertussen niet weggenomen, maar juist verdiept.

Net als eerder in de VS van president George W. Bush, na de aanslagen van 9/11, klinkt ook uit Frankrijk nu stevige retoriek. Oog om oog, tand om tand, en een term als oorlog wordt gemakkelijk gebezigd. De Franse minister van Binnenlandse Zaken gebruikte dat woord en voegde daaraan toe dat de Franse oorlog tegen de islamistische ideologie waarschijnlijk tot meer aanslagen zal leiden.

Waar de Franse minister nog een precisering aanbracht in de duiding van de vijand, wordt door extreemrechts vaak simpelweg naar de islam als geheel, dus naar alle moslims gewezen als verklaring van het terrorisme. Dat is een uitermate gevaarlijk wij/zij denken en bovendien ronduit absurd. In Frankrijk, elders in Europa en vooral in het Midden-Oosten zijn moslims immers net zo goed het slachtoffer van dit terrorisme.

De oorlogsretoriek is gevaarlijk omdat het de agenda van de aanslagplegers dient. Zij willen juist oorlog en de bijbehorende retoriek: hun totalitaire ideologie versus de rest; wij tegen zij; islamieten versus niet-islamieten etc. In dat frame stappen, en daarnaar handelen, polariseert en voedt de agenda van extremisten. Ook die uit rechtse hoek, die angst inboezemen met racistische waanideeën dat ons land overgenomen zou worden door buitenlanders en dat vreemdelingen de oorzaak zijn van het woningtekort en zo’n beetje alle andere, primair door een failliet economisch denken, het neoliberalisme, veroorzaakte problemen.

Als niet voor de harde hand wordt gekozen, wat dan wel? Die vraag stellen velen hardop. Allereerst, het is onacceptabel dat een docent anno 2020 in Nederland moet onderduiken, zoals onlangs nodig bleek vanwege hoogopgelopen spanningen in Rotterdam. Niet deze docent, maar zij die hem bedreigen, moeten aangepakt worden. Daarnaast is het van belang pal te staan voor onze waarden: democratie, gelijkheid, vrijheid van meningsuiting, zeker ook voor journalisten en cartoonisten. Zaken dienen precies benoemd, (potentiële) slachtoffers beschermd en daders geïsoleerd en aangepakt te worden.

Het onderwijs en onze leraren verdienen op alle mogelijke manieren steun. Hun veiligheid moet gegarandeerd zijn. Door een breed veiligheidsnetwerk met scholen en ouders, maar ook door politie, justitie en diensten op sterkte te brengen. Ook door te investeren in ons onderwijs en de onderwijzers. Daarnaast zouden ouders betrokken moeten worden bij deze aanpak. Dat kan niet alleen aan het onderwijs overgelaten worden. Het is een taak van de samenleving als geheel.

Wat verder moet gebeuren, naast beëindiging van de contraproductieve ‘oorlog tegen het terrorisme’, is dat Westerse regeringen stoppen met dictators te steunen die er vergelijkbaar gedachtegoed en praktijken op nahouden als jihadisten. Iedereen weet inmiddels dat Westerse landen, ook Nederland, voor vele miljoenen euro’s steun hebben geleverd aan radicale groepen in Syrië, gericht op regime change. Dat is een doodlopend pad, dat kan als een boemerang terugkomen. Je kunt niet extremisme in eigen land bestrijden en het elders voeden.

Verder is belangrijk dat buitenlandse financiering van gebedshuizen, bijvoorbeeld vanuit de Golfstaten en Turkije, wordt beëindigd. Wie betaalt, bepaalt immers. Niet deze landen maar geloofsgemeenschappen zelf moeten hun religie vorm kunnen geven, zonder politieke beïnvloeding. Niet voor niets heeft de Tweede Kamer hier onlangs parlementair onderzoek naar gedaan. Nu komt het aan op handelen.

Tot slot is een stevige aanpak van racisme, discriminatie en uitsluiting nodig. Of het nu van radicaal-rechts komt, van de Turkse ultranationalistische beweging Grijze Wolven of van elders, vrijheid mag nooit betekenen dat de ander onderdrukt wordt.

Wat ons allen verbindt, is niet religie, niet onze sekse, niet onze huidskleur, niet onze seksuele voorkeur, niet onze partijpolitieke voorkeur. Die zijn en moeten juist divers zijn in een vrije samenleving, zodat iedereen het beste uit zichzelf en elkaar kan halen. Wat ons allen verbindt, is dat we allemaal mensen zijn. En alle mensen, volgens de Universele Rechten van de Mens, zijn gelijk.

De bescherming van deze menselijke waardigheid is ons machtigste wapen tegen haat, totalitair denken, geweld, onderdrukking, terrorisme en oorlog. Alle inzet moet gericht zijn op het versterken van deze waardigheid, in eigen land, en daarbuiten.