De ontnuchtering van groen staal: Tijd voor een nieuw perspectief voor Tata Steel

Vasthouden aan de huidige plannen is riskant.

De recente aankondiging van ArcelorMittal om investeringen in groene staalproductie in Europa te pauzeren, werpt een schaduw over de toekomst van Tata Steel in IJmuiden. Het is een ontnuchterende realiteit die ons dwingt kritisch te kijken naar de haalbaarheid van de ambitieuze plannen voor een groene staalindustrie in Nederland die momenteel achter gesloten deuren worden besproken tijdens de maatwerkafspraken tussen het ministerie van Economische Zaken, de andere ministeries en Tata Steel.

ArcelorMittal, een van de grootste staalproducenten ter wereld, geeft openlijk toe dat de business case voor groen staal, gebaseerd op waterstof, simpelweg niet rendabel is. De productie van groene waterstof is momenteel te duur en de benodigde infrastructuur is nog lang niet op orde. Ook ThyssenKrupp, een andere grote speler in de staalmarkt, worstelt met deze uitdagingen en herziet zijn plannen.

Deze ontwikkelingen zijn een waarschuwing voor Nederland. Tata Steel, dat vergelijkbare plannen heeft voor de verduurzaming van de fabriek in IJmuiden, staat voor een cruciale keuze. Moeten we vasthouden aan de droom van een volledig groene staalproductie in Nederland, of is het tijd voor een meer realistische benadering?

De kosten van groen staal
De productie van groen staal, waarbij waterstof wordt gebruikt in plaats van kolen, is een complexe en kostbare aangelegenheid. De huidige technologieën zijn nog in ontwikkeling en de prijs van groene waterstof is hoog in Europa.

Tata Steel heeft miljarden euro's nodig om 40% van de productie in IJmuiden te verduurzamen. De overige verouderde installaties blijven wat Tata Steel betreft tot 2045 doorroken, met ontwrichtende gevolgen voor de gezondheid van de omgeving.

Gevolgen voor de werkgelegenheid
Een krimp of zelfs sluiting van Tata Steel zou, zo wordt er aangenomen, een enorme impact hebben op de werkgelegenheid in de IJmond. Duizenden banen staan op het spel, niet alleen bij Tata Steel zelf, maar ook bij toeleveranciers en andere bedrijven in de regio.

Toch is het belangrijk om niet te panikeren. De arbeidsmarkt is momenteel krap en dat blijft de komende decennia ook het geval en veel werknemers van Tata Steel beschikken over waardevolle vaardigheden die in andere sectoren gevraagd zijn. Onderzoek van Intelligence Group laat zien dat er in Noord-Holland een grote vraag is naar technisch personeel, met name bij organisatie actief in de energietransitie als Alliander, Equans, Vattenfall, Rijkswaterstaat, Witteveen+Bos, Arcadis, SPIE en Croon Wolter & Dros.

De Afrikaanse optie
Diederik Samsom, voormalig PvdA-leider, pleitte in maart van dit jaar in zijn column in de Volkskrant voor een radicale heroverweging van de Europese staalindustrie. Hij stelde dat de productie van groen staal wellicht beter in landen als Mauritanië kan plaatsvinden, waar zon en windenergie volop aanwezig zijn en de productiekosten van schone energie slechts een kwart bedragen van de kosten in Europa.

Mauritanië heeft ambitieuze plannen om een grootschalige groene waterstof industrie te ontwikkelen. Dit zou de productie van goedkoop en duurzaam staal mogelijk maken, aangezien het land over grote voorraden ijzererts beschikt. Deze halffabricaten kunnen vervolgens naar Europa worden geëxporteerd. De verwerking tot hoogwaardig staal kan alsnog in IJmuiden plaatsvinden.

Deze "Afrikaanse optie" biedt een interessante mogelijkheid om de CO2-uitstoot van de staalindustrie te verminderen en tegelijkertijd bij te dragen aan de economische ontwikkeling van Afrika. ‘En economische ontwikkeling van Afrika is, als het al niet een morele ambitie was, het enige duurzame antwoord op onze worsteling met migratie’ aldus Samsom. Het is een scenario dat verdient meegenomen te worden in de discussie, ook door de vakbonden en de PvdA, over de toekomst van Tata Steel.

Conclusie
De toekomst van Tata Steel in IJmuiden is onzeker. De ontnuchterende realiteit van groene staalproductie dwingt ons tot een herbezinning. Vasthouden aan de huidige plannen is riskant. Een krimp van de fabriek, met focus op de productie van hoogwaardig staal op basis van halffabricaten, is een scenario waar Nederland rekening mee moet houden.

Dit betekent niet dat we de hoop op een groene staalindustrie moeten opgeven. Investeren in onderzoek en ontwikkeling blijft cruciaal. Maar we moeten ook realistisch zijn en alternatieve oplossingen onderzoeken, zoals de "Afrikaanse optie".

De toekomst van Tata Steel is niet alleen een economische, maar ook een politieke en maatschappelijke kwestie. Het is tijd voor een open en eerlijk debat over de beste weg voorwaarts en niet in de achterkamers zoals nu gebeurt.