De olifant in de coronaruïne

De steun voor het coronabeleid van het kabinet brokkelt snel af. Nu niet alleen vanuit de hoek van mensen die het virus willen loslaten, maar ook van hen die graag een grondiger en voorzichtiger aanpak zien. Zelfs van binnen het OMT klinkt rumoerige ontevredenheid, en voorheen kritische experts en commentatoren zijn nu ronduit boos en vertwijfeld. Normaal gesproken zou dat druk op het beleid geven. Maar niet als het verzet zich richt op een beleid dat niet bestaat.

De coronastrategie van Nederland is makkelijk te begrijpen, maar moeilijk te bevatten. Het virus mag rondgaan, als de zorgcapaciteit maar niet teveel overschreden wordt. En om dit allemaal niet te lang te laten duren moet het virus snel rondgaan, waarbij immuniteit (door infectie of injectie) de maatschappij ruimte geeft open te gaan en de straat veiliger maakt voor “kwetsbaren”.

Infectie van die kwetsbaren wordt als onwenselijk gezien, die van onkwetsbaren niet. Dit werd ook goed samengevat in een recente rapportage van Nieuwsuur , maar dat bevestigde slechts wat minister-president Mark Rutte op 16 maart 2020 in zijn nationale toespraak als strategie onthulde. Dus: zoveel mogelijk infecties, liefst onder de jeugd, met veel maar niet te veel spanning op de zorg.

Maar het gekke is dat vrijwel iedereen doet alsof die strategie niet bestaat. Uit de gedachte dat je een dodelijke ziekte toch moet onderdrukken blijven de meeste mensen zo te zien ervan uit gaan dat weinig infecties de bedoeling zijn. Het kabinet doet gewoon zijn ding door in de zomer vrijwel alle mogelijke maatregelen op te heffen en bij oplopende besmettingen niet in te grijpen voor de zorg echt vol zit. Kamerleden, experts en commentatoren reageren steeds vertwijfelder en beginnen dan het kabinet maar te beschuldigen van “gebrek aan daadkracht en leiderschap”. Maar onze leiders voeren eigenlijk heel daadkrachtig het uiterst moedige beleid uit.

Als begin november politieke druk leidt tot enkele controlemaatregelen reageren beide verantwoordelijke ministers met “eigenlijk remmen we te vroeg”. Dat zegt alles, want wie groepsimmuniteit niet als behulpzaam ziet remt nooit te vroeg. Toch blijven talkshows en Twitter zwanger van de vraag waarom ze zo laat reageren. In de zomer is Europa al begonnen met boosterprikken te zetten. OMT-leden leggen in oktober helder uit dat ze natuurlijke infectie onder gezonde, genezen en/of gevaccineerde mensen verwelkomen en opfrisprikken onzin vinden. Maar als Nederland daar in november met 6 miljoen doses in de vriezer nog niet eens mee begonnen is wordt dat geduid als traagheid.

De scholen begonnen na de zomervakantie nog minder beschermd dan daarvoor, in schril contrast met bijna heel de wereld. En hoeveel de besmettingen ook oplopen, het debat blijft steken in “open scholen zijn superbelangrijk voor die arme kids” zonder in te zien dat open onbeschermde scholen juist vaker dicht moeten en dat ook gaan. Als ministers zeggen dat scholen als laatste dicht gaan ontstaan rationalisaties als “ze zijn te trots om falen toe te geven” terwijl documenten uit maart 2020 wijzen op een simpel feit: infecties op scholen zijn niet alleen geen probleem, ze leveren in de logica van het beleid de meeste opbouw van groepsimmuniteit voor de minste IC-opnames. En zo denkt de overheid echt en ook nu nog, zoals u met eigen ogen kunt zien aan de daden: onbeschermde scholen of puur theater met maskers alleen in de gang.

Naarmate in oktober duidelijk werd dat we de winter niet zonder lockdownmaatregelen ( of ontoegankelijke zorg ) zouden doorkomen begon het kabinet ongevaccineerden de schuld te geven. Maar Nederland heeft meer vaccinaties dan gemiddeld in Europa en was toch het eerste land dat weer terugging naar een strenger controleregime. Het ligt dus aan het beleid, maar vrijwel niemand weerstond de verleiding mee te doen met de novax-stigmatisering. En maakte zo ruimte voor het doorgaan van het kabinetsbeleid.

En nu Nederland de zoveelste jojo-lockdown ingaat levert “zwabberbeleid” 20.000 hits op Google op, maar het kabinet voert nog steeds hetzelfde (griep-)draaiboek uit als sinds begin 2020. Ook Rutte herhaalt dat constant. Dat consistente beleid vereist alleen gas geven en afremmen rondom de jojo-lockdowns , waardoor de communicatie wel zwabbert. Niet moeilijk te begrijpen, maar zoek maar een BN’er die het doorheeft. Net zomin als de mensen (iedereen) die zegt “deze maatregelen krijgen de infecties niet omlaag” terwijl het kabinet eerlijk, maar niet te vaak, uitlegt dat groepsimmuniteit dat later wel gaat doen omdat de infecties nu nog even hoog worden gehouden.

En dan de houding ten opzichte van het OMT. Dit orgaan heeft een onduidelijke rol (wetenschap? Beleid? Coördinatie? Legitimatie?), een eenzijdig ledenbestand en een ambtenaar als voorzitter. De leden zijn allemaal aan boord met de internationaal gezien toch unieke strategie, en sommigen willen zelfs ongecontroleerd uitrazen. Bijna allemaal verschijnen ze in de media als onafhankelijk expert maar stemmen wel hun communicatie af en verdedigen kabinetsbeleid. En toch kijken Kamerleden en journalisten naar het OMT als oplossing, in plaats van onderdeel van het probleem.

Maar het meest bijzondere is dat de onjuiste informatie vanuit de overheid niet wordt geduid en veroordeeld. Baarlijke nonsens als “kinderen spelen bijna geen rol en worden niet ziek” of “het virus springt over via spetters maar maskers werken niet” is handig voor het gevoerde beleid, maar vallen in zonlicht meteen uiteen. In 2020 en 2021 is heel erg vaak onzin verteld, en ook nu nog staan de sites van de overheid vol onjuiste beweringen. Wat de overheid ook roept en moet roepen, het commentariaat komt niet veel verder dan “waarom zeggen ze dat nou”?

Een dodelijk virus wordt ingedamd met alle middelen, maar een flinke griep laat je juist zo snel mogelijk uitrazen. Die twee werelden begrijpen elkaar niet. Het is ook niet makkelijk te gaan begrijpen dat een beleid dat je ongelofelijk vindt toch wel waar is, en om te laten indalen dat je onzin verteld wordt door een overheid die je al je hele leven sterk vertrouwt. Ook ondergetekende maakte dat proces door in februari en maart 2020, en het doet heel veel pijn. Maar het beleid en de communicatie die het verdedigt zijn wat het is.

En zo zit ons land eind 2021 in een misschien wel nog slechtere situatie dan eind 2020, ondanks de hoge vaccinatiegraad. Dat komt direct voort uit het beleid van jojo-maatregelen en jojo-communicatie richting de al begin 2020 aangekondigde jojo-lockdowns. De gedachte dat veel virus nu later minder virus geeft, gaf alleen maar veel virus. De vrees dat te lange lockdowns het vertrouwen ondermijnen gaf alleen maar afbraak van vertrouwen. En de rekenmodellen die een einde beloven als bijna iedereen van “vatbaar” naar “immuun” is gegaan veroordelen ons juist tot voorlopig oneindige crisis.

Omdat corona niet weggaat moet je het als onderdeel van het leven behandelen. Het adviesbureau McKinsey laat zien hoe zo’n maatschappij er uit kan zien , met veel ventilatie, filters, wat maskers en veel ontspannen voorzichtigheid. Plus herhaalde prikken en misschien een vaccinatieplicht. Ook Nederland moet die kant op, en hoe langer we dat uitstellen hoe meer die coronaproof maatschappij ondermijnd wordt. Het kabinet en OMT gaan ons niet uit deze vicieuze cirkel halen, hoezeer deze strategie onze volksgezondheid, economie en maatschappelijk weefsel ook aantast. Zoveel is duidelijk.

Maar zolang fundamentele kritiek gebaseerd op simpel begrip van de strategie uitblijft, blijft effectieve politieke druk op het kabinet richting rationeler beleid ook uit. Het kabinet heeft zichzelf in de hoek geverfd, en zit gevangen in keuzes en manieren van denken die ons van kwaad tot erger brengen. Als maatschappelijke organisaties meedenken met het kabinet, zelfs actief dit doodgeboren en in de basis impopulaire verspreidingsbeleid steunen, zal diezelfde maatschappij alleen maar meer ten prooi vallen aan verwarring, tweespalt en geweld. Want dat zijn allemaal onvermijdelijke gevolgen van het laten uitrazen van het virus met jojo-lockdowns.

Maar de media, groepen en mensen die normaal gesproken weerwoord moeten bieden krijgen het niet voor elkaar fundamentele kritiek te leveren die gebaseerd is op begrip van de toch vrij simpele, maar wel ongelofelijke strategie. Van organisaties die gefinancierd worden met overheidsgeld verwacht je minder “tough love” dan van onafhankelijke organisaties als vakbonden, UNICEF en Amnesty International. Maar de Nederlandse afdelingen houden zich in tegenstelling tot de internationale tak stil, of steunen zelfs actief het bijzondere Nederlandse beleid. Kritische experts blijven maar oproepen tot bepaalde maatregelen, maar binnen deze ic-gestuurde strategie wordt een extra maatregel meteen opgeheven door het opheffen van een andere. Ook het “bouw meer bedden!” zou alleen maar meer ziekte geven, zoals Nieuwsuur wél begrepen heeft maar de kijkers van Nieuwsuur niet.

Stelt u zich een talkshow voor waarin experts uitleggen dat het kabinet internationaal gezien uniek veel gas geeft in de hoop sneller klaar te zijn, en dat dat met misleiding gepaard gaat. Of dat UNICEF Nederland oproept tot het nokken met het gebruik van lichamen van kinderen voor medische experimenten onder dwang. Dan houdt het beleid gauw op. En dat toont aan dat de meestribbelaars, de dominante groep Kamerleden, commentatoren en experts die heel kritisch zijn maar voortdurend misschieten omdat ze zichzelf niet toestaan het simpele beleid te begrijpen, een groter probleem zijn dan het kabinet zelf. Want bij politieke druk schuift Rutte altijd op. En tot hij geholpen wordt dat te doen, breekt dit land zich steen bij steen af in een soort Groundhog Day van ontrafeling.