De Oekraïne-oorlog is in de eerste plaats een Europese oorlog

De VS hebben hun zaken gewoonweg niet op orde en zijn derhalve onbetrouwbaar.

Na de Russische inval in Oekraïne op 24 februari 2022, die een oorlog betekende die nu bijna twee jaar duurt, heeft het Westen geprobeerd landen voor zich te mobiliseren. Landen die de inval zouden afkeuren en Oekraïne zouden ondersteunen inclusief de sancties tegen Rusland. De pogingen zijn niet gelukt. Met name landen in Azië, Afrika en Latijns-Amerika zien het conflict als een intern belangenconflict met Rusland waarbij zij zelf geen direct voordeel halen door het Westen te steunen. Integendeel, Rusland weet verschillende Afrikaanse leiders aan zich te binden door beloften op het gebied van voedsel en militaire veiligheid.

Het Westen is daarbij zelf zeer verdeeld. De VS komen niet door met een steunpakket voor Oekraïne. Presidentskandidaat Trump heeft daarentegen Rusland aangemoedigd NAVO-landen aan te vallen omdat zij hun defensie financieel niet op orde krijgen wat de uitgaven van de 2 procentnorm betreft.

De EU blijft zich nog steeds houden aan de toegezegde steun aan Oekraïne omdat Rusland als winnaar een bedreiging betekent voor meerdere, oostelijke staten die voorheen tot het Russische Sovjetblok behoorden. Intussen raakt Poetin steeds verder van het Europese pad af door het elimineren van oppositieleiders en het gevangenhouden van journalisten en dissidenten. De situatie in Oekraïne laat zien dat steden en dorpen worden vernietigd en dat het volk en zijn leger steeds meer uitgeput raken.

Misschien is het goed om een aantal mythes te ontmantelen. Mythes die het zicht op een oplossing in de weg staan en waardoor we onontkoombaar afglijden naar een oorlog met alleen maar verliezers.

Allereerst, hetgeen hierboven al genoemd is. De oorlog is geen universele strijd van allen tegen Rusland. Terecht is ook in Nederland de verontwaardiging groot maar als het Westen hebben we zelf ook de nodige scheve schaatsen gereden (de inval in Irak bijvoorbeeld, en thans het niet kunnen stoppen van het geweld tegen de Palestijnen).

Ten tweede, dat militaire interventies een einde zullen betekenen van de Oekraïne-oorlog. Militaire analisten spreken nu van een mogelijk langdurige strijd zonder zicht op een uitkomst. De reactie is dat deze analisten in koor wel pleiten voor herbewapening om Rusland tegen te houden. Deze militaire mythe ontneemt ons het zicht op de kracht van een geopolitieke diplomatie die de schade weet te beperken, tussenstappen realiseert om stilstand in oorlogvoeren te bewerkstelligen en uiteindelijk met een Europese vredesregeling komt.

Ten derde en als laatste: Er is geen ‘het Westen’ meer. De VS hebben zich vervreemd van Europa en koersen af op een confrontatie met China als opkomende wereldmacht. Zij focussen op hun positie in de Zuid-Chinese Zee en op Taiwan met in hun achterhoofd de handelsoorlogen. De nucleaire paraplu van dit land in NAVO-verband is uiterst dubieus. De VS hebben hun zaken gewoonweg niet op orde en zijn derhalve onbetrouwbaar. De meeste analisten geloven nog in het eigen verhaal dat het met de VS wel goed zal komen, in weerwil van de feiten. Dromen is kennelijk ook een vak.

Kortom Europa staat er alleen voor en het is aan ons Europeanen om daaruit lessen te trekken, in eerste instantie wat de Oekraïne-oorlog betreft. Om tot een aanpak te komen zal Europa vanuit een zelfstandige positie een de-escalatie moeten bereiken met behulp van met name China. China heeft eerder al een 10-puntenplan gepresenteerd. Dat plan is door Europa toen weggehoond. Een effectieve diplomatie zoekt echter win-win-punten voor partijen hetgeen betekent dat Europa nu alsnog zijn kansen moet grijpen. Ook president Lula van Brazilië zie ik nog steeds als een kanshebber om tot resultaten te komen.

Dit betekent wel dat we de Oekraïne-oorlog in de eerste plaats als een echte Europese oorlog moeten beschouwen. Het Europa dat Rusland sinds 2014 met het bezetten van de Krim feitelijk zijn gang liet gaan en de EU aan Oekraïne onvoldoende rugdekking kon en kan geven omdat het geen NAVO-land is.

Europa moet laten zien dat het de diplomatieke kracht heeft om via de EU partijen bij elkaar te brengen. Op naar een veiligheidspact voor alle berokken partijen. Om regelingen af te spreken over tijdelijke toezichten op de Krim en de oostelijke provincies van Oekraïne, en daartoe de VN uitnodigen. Europa die een hoofdrol moet spelen in de wederopbouw van het zwaar getroffen land. Zo’n diplomatieke dialoog geeft beide partijen een plaats aan de tafel waarbij zij met anderen zeker in het begin een moeizaam proces in gaan. De kracht en de verbeelding van Europa worden nu getest. En van belang: deze Europese diplomatie laat onverlet de jurisdictie betreft mogelijke oorlogsdaden.

Het zou een schande zijn om in juni van dit jaar Europese verkiezingen te houden en de kracht van Europa onbenut te laten met als uitkomst nog meer menselijk leed en een on-Europese militarisering van het continent.

Europa verdient beter. Wij, Europeanen, dienen de politici daartoe aan te zetten.