De ministerspost Financiën zal in het nieuwe kabinet belangrijker zijn dan ooit

De belangrijkste vraag die de Nederlandse kiezers bezig houdt is wie de nieuwe premier zal worden. De kans op een vrouwelijke premier is nog nooit zo groot geweest. Een voor alle grote politieke partijen uitdagende functie om als inzet te gebruiken van hun verkiezingscampagne.

Nu het geld op is mag verwacht worden dat vooral de VVD in haar verkiezingsprogramma zich sterk zal maken voor een gedisciplineerd begrotingsbeleid van de overheidsuitgaven. Een beleid dat in lijn moet zijn met afgesproken regels in de EU. De speelruimte van een nieuwe regering om nog extra geld vrij te maken is dan ook, ongeacht haar samenstelling, zeer beperkt.

Dat vraagt van een nieuw kabinet een deskundige autoriteit op Financiën, die met gezag kan uitspreken dat niet alles meer mogelijk is om het iedereen in de samenleving maar naar de zin te kunnen maken. Het demissionaire kabinet Rutte IV zal dat ook al in haar begrotingsplannen voor Prinsjesdag aan alle burgers duidelijk maken.

Los van de verkiezingen doen alle politieke partijen die een goede kans maken om deel te nemen aan een nieuw kabinet, er daarom verstandig aan om vooral niet te veel te beloven. Aangezien de beloften, vanwege de huidige financiële situatie van Nederland, gewoon niet waargemaakt kunnen worden. De financiële wensen voor armoedebeleid, stikstofcrisis, zorg, onderwijs, politie, woningmarkt, klimaat en energietransitie zijn te groot om allemaal gehonoreerd te kunnen worden. Zonder althans behoorlijk veel impopulaire maatregelen voor burgers te hoeven nemen. Waaronder mogelijke bezuinigingen, verhogingen van belastingen en wat Rutte IV al deed, het uitstellen en vooruit schuiven van uitgaven. 

De ministerpost Financiën is dan ook voor alle toekomstige coalitiepartijen van strategisch belang. Wellicht belangrijker dan het kunnen bekleden van de vacante premiersfunctie. De grootste coalitiepartij kan in de praktijk immers niet beide functies voor zichzelf binnenhalen. 

De VVD ontkomt er dan ook niet aan om vanuit haar partijprogramma het kunnen bemensen van Financiën ernstig te overwegen in een coalitie waarvan het blok PvdA/GroenLinks en de BBB ook deel zullen uitmaken. Door vier kabinetten Rutte hebben die laatste twee partijen veel in te halen om hun partijprogramma’s te kunnen uitvoeren en dus belang bij een eigen minister van Financiën. Die wat minder strak de hand op de portemonnee zal willen houden als het gaat om voor hen specifieke uitgaven van de overheid.

Met voornoemde overkill aan wensen die veel geld kosten moeten alle potentiële grote coalitiepartijen goed nadenken of de ambitie van het kunnen leveren van de (eerste vrouwelijke) premier wel opweegt tegen het binnen kunnen halen van de post Financiën door een andere coalitiegenoot.

De verkiezingsstrijd zal dus ongemeen spannend worden omdat niet alleen de premierpost een uitdaging kan zijn maar ook wie de post van Financiën uiteindelijk binnenhaalt om het eigen financieel- en begrotingsbeleid zoveel mogelijk te kunnen uitvoeren.

Omdat het geld op is, staat één ding voor alle partijen vast: geen enkele nieuwe coalitiepartij kan er aan ontkomen om teveel te beloven van wat financieel of anderszins niet waargemaakt kan worden. Alle kiezers die hopen op ingrijpende veranderingen kunnen die hoop het beste maar temperen. Dat voorkomt veel teleurstelling achteraf.