Groen én Kleurrijk

Is de milieubeweging elitair? Die vraag stond onlangs centraal tijdens een debatavond van Jongeren Milieu Actief (JMA) en Fawaka Nederland. Het ging over diversiteit in de milieubeweging. De opkomst was vrij laag. Dat zei niets over de kwaliteit van de sprekers of het publiek. Het is wel tekenend. De bewegingen voor milieu en diversiteit zijn veelal gescheiden van elkaar. Toch kan de milieubeweging het zich niet permitteren om bijvoorbeeld seksisme te negeren. Of racisme. Of welke vorm van achterstelling en uitsluiting dan ook. Of die nu duidelijk aanwezig zijn binnen de beweging, of niet. We zouden het daar niet meer over moeten hebben. Dat geneuzel staat immers het gewenste succes van de milieu- en duurzaamheidsbeweging in de weg.

Geneuzel verwijst hier niet naar het spreken over achterstelling en uitsluiting (voor het gemak vat ik die twee begrippen vanaf nu samen onder de noemer AU). Dat gesprek is essentieel als we een rechtvaardige, duurzame samenleving willen ontwikkelen. Met geneuzel bedoel ik juist het voortbestaan van vermijdbare AU. Laat me dat iets concreter maken: racisme is een onbegrepen begrip, met lagen die voor veel mensen volstrekt onbekend zijn. Daardoor is het in veel gevallen moeilijk te herkennen. Wanneer je iets niet ziet, kun je het ook niet erkennen (behalve in het geval van God en klimaatverandering natuurlijk).

Welnu, experts en ervaringsdeskundigen (er zijn ook mensen die ondanks hun ervaring niet deskundig zijn) weten het wel te benoemen. Dat is mooi, want dan hoeven we niet allemaal het wiel zelf uit te vinden. Klinkt een beetje als klimaatwetenschap, niet? Ook op dat terrein stellen we ons vertrouwen in de modellen, statistieken en observaties van wetenschappelijke experts. Of luisteren we naar (mede)activisten die zich tot in detail hebben laten informeren. Bovendien worden abstracte gegevens vrijwel dagelijks ondersteund door concrete ervaringen van mensen die bijvoorbeeld met droogte of overstromingen kampen. Zo ook bij het voorbeeld van racisme (maar het geldt eveneens voor andere AU). Er zijn cijfers en trends die worden aangevuld met dagelijkse concrete persoonlijke ervaringen en maatschappelijke ontwikkelingen.

Geraakt Tijdens het debat van JMA en Fawaka kwam een belangrijk punt naar voren. Mensen moeten geraakt worden voordat zij zich in gaan zetten voor de oplossing van een maatschappelijk probleem. Of dat nu klimaatverandering, gelijke rechten voor seksuele minderheden of armoede is. Datgene wat jou het meest raakt zal ook het eerste zijn waar je je voor in gaat zetten. De panelleden van het debat waren zich hier zeer van bewust. Mitchell Esajas van The New Urban Collective zet zich onder meer in tegen racisme. Faiza Oulahsen (Greenpeace) maakt zich al jaren sterk voor het milieu. Hendrik Jan Bakker initieerde vanuit zijn groene hart de Stichting Groene Moslims.

Natuurlijk zijn deze personen niet alleen maar groen of zwart. Ze hebben een genderidentiteit en seksuele oriëntatie, zijn al dan niet gelovig, en bezitten nog meer zichtbare en onzichtbare identiteitsaspecten. Deze kenmerken maken Oulahsen, Bakker en Esajas tot wie ze op dit moment zijn. En elk zullen ze te maken hebben met AU. Bijvoorbeeld als vrouw, als witte moslim, als zwarte man. De vormen van AU kunnen subtiel zijn, zoals de voor gekleurde Nederlanders steeds weer terugkerende vraag waar je vandaan komt. Of het feit dat je wel halal of biologisch vlees kunt kopen, maar niet biologisch halal vlees. Maar het kan ook om zwaardere zaken gaan, zoals het minder snel aan een stage komen, seksuele intimidatie, angst voor eerwraak of dagelijkse uitingen van islamofobie. Of dat een buitenstaander even voor jou bepaalt wat subtiel of zwaar is.

Aandelen Het is niet vreemd dat de verschillende vormen van achterstelling en uitsluiting voor veel mensen datgene is wat hen het meeste raakt. Bewust of onbewust. Het is niet eens altijd emotionele geraaktheid. Sommige mensen vinden dat seksisme of racisme er nu eenmaal bij hoort. Deel van het leven. Ze maken zich er niet druk om. Ze proberen er het beste van te maken, voelen niet de emotie maar ondervinden er wel de gevolgen van. Met de term ‘vermijdbare AU’ geef ik aan dat het niet zomaar bij het leven hoort. Je kunt namelijk iets tegen AU doen. Die keuze kun je maken. Om te beginnen door het in jezelf aan te pakken. Door te zeggen: mijn seksistische denkbeelden pak ik aan. De racist in mij maak ik een kopje kleiner. Ik zal eens wat opener staan voor die collega die aan depressie lijdt. Mijn kantoor toegankelijk maken voor die potentieel geweldige werknemer in een rolstoel. Met het elimineren van jouw persoonlijke AU-aandeel, zet je meteen een stap in de goede richting.

Daarnaast moeten we het maatschappelijke AU-aandeel aanpakken. Dan gaat het over grote vraagstukken rondom arbeidsmogelijkheden, verdeling van de welvaart, justitie, scholing, et cetera. Uiteindelijk komt het er op neer dat we er actief voor kunnen zorgen dat mensen floreren. Dat we kunnen groeien en bloeien tot de beste versie van onszelf. Er zijn al zoveel onvermijdelijke zaken die ons tegenhouden in het leven. Waarom zouden we het elkaar nog moeilijker maken met vermijdbare grenzen? Zou het niet geweldig zijn als we ons zo min mogelijk hoeven aan te passen aan de onderdrukkende normen van een ander? Dat een witte man feminien kan zijn zonder de hoon van zijn vrienden en familie. Dat een zwarte vrouw zonder onnodig gescheld de politiek in kan stappen. Dat een transvrouw niet bang hoeft te zijn voor afwijzing door collega’s. Dat een dame in een rolstoel niet op het terras hoeft te staan omdat het café voor haar ontoegankelijk is.

Groen & Kleurrijk Het is simpel: we kunnen ons AU niet langer veroorloven. Allereerst is het gewoonweg onrechtvaardig. Bovendien staat het duurzame ontwikkeling in de weg. De onrechtvaardigheid ligt onder meer in de morele verwerpelijkheid van onderdrukking van bepaalde mensen omwille van het comfort van andere mensen. Als je nu nog denkt: dat raakt mij niet, dus ik zie er geen rol voor mezelf weggelegd, dan kom je uiteindelijk bedrogen uit. Zolang heel veel mensen dagelijks meer geraakt worden door AU-mechanismen, en zich daartegen moeten verweren, zal hun aandacht onvoldoende uitgaan naar datgene dat ons allemaal dreigt te raken: een steeds minder leefbare planeet. Zolang AU bestaat zullen we te veel op elkaar gericht zijn. Met ruzie en irritatie, invechten en vrijvechten. En onvoldoende met het voortbestaan van het leven op aarde.

Het is te prijzen dat velen zich dagelijks inzetten voor duurzame ontwikkeling, dierenwelzijn en behoud van biodiversiteit. En het is begrijpelijk dat je daarbij verlangt naar meer massa in die beweging. Vergeet juist daarom de mens om je heen niet. Stel je open. Uiteindelijk zitten we met zijn allen in hetzelfde schuitje. Laat dat geen Ark van Noach zijn. Laat het floreren van menselijke diversiteit en biodiversiteit je tot in je kern raken. Je hoeft geen leiding te nemen in de diversiteitsbeweging, maar je kunt wel leiderschap tonen binnen je eigen omgeving. Wanneer we dat als uitgangspunt nemen in ons dagelijks bestaan, leren we steeds beter recht te doen aan het leven. Mijn credo luidt dan ook: Groen én Kleurrijk!

Beeld: Maik Meid